Συνεταιρισμοί

Του Γιώργου Σταματόπουλου

από efsyn

Δύο είναι -νομίζω- οι θεμελιώδεις ανασταλτικοί παράγοντες στη σύσταση και τη λειτουργία και τη μακροημέρευση συνεταιριστικών οντοτήτων.

Από τη μία το μέγιστο φαινόμενο, που είναι άλυτο, σχεδόν, φιλοσοφικό πρόβλημα, αυτό του φόβου μπροστά στην ελευθερία, το ότι είμαστε ανίκανοι δηλαδή να διαχειριστούμε την ελευθερία μας ως συνεταιριστές. Το έχουν αναλύσει θαυμάσια ο Ντοστογιέφσκι στον Μεγάλο Ιεροεξεταστή στους «Αδελφούς Καραμαζόφ» και ο Εριχ Φρομ στο ομώνυμο βιβλίο του.

Το δεύτερο τεράστιο πρόσκομμα είναι η συνείδηση που κουβαλάμε οι πλείστοι εξ ημών. Το εγώ τού καθενός έχει γαλουχηθεί μέσα σ' αυτή τη συνείδηση. Στόχος του ήταν πάντα (του εγώ) να επικρατήσει, να κυριαρχήσει. Αυτή την απόφαση παίρνει όταν πήγνυται και σκληρούται, όταν σχηματίζει την κοσμοεικόνα του, το κοσμοείδωλό του. Απ' αυτό το «εγώ» δεν λείπουν οι σχέσεις σύγκρουσης και οι σχέσεις εξουσίας.

Για να υπάρξεις σ' έναν συνεταιρισμό, απαιτείται απόλυτη ισοτιμία, αφού προηγουμένως παραιτηθείς από όλες σχεδόν τις αξίες που έχει εγκαταστήσει στην καθημερινότητα ο καπιταλισμός. Και τα δύο αυτά είναι τρομερά δύσκολα.

Υπάρχουν και καλά που απορρέουν από τη συνεταιριστική δομή, με πρώτο και κύριο το πολιτικό πρόταγμα. Ο κόσμος αρχίζει να μυείται σ' έναν άλλο, πολιτικό τρόπο ύπαρξης, μακριά από αφεντικά και κάθε είδους διαπλοκή. Βήμα βήμα επανευρίσκεται η χαμένη επαφή, ξαναφτιάχνονται οι παρέες. Ο ηδονισμός της κατανάλωσης χάνει την αίγλη του και στη θέση του εμφανίζονται οι αξίες της ολιγάρκειας, που όμως είναι αυτάρκεια, η αλληλεγγύη· ξαναφτιάχνεται δειλά η κοινότητα με έργα και όχι με λόγια. Η αυτάρκεια δεν σημαίνει ότι παραιτούμαστε από τον δημόσιο χώρο ή τον προσφέρουμε αμαχητί στο κράτος. Αντιθέτως, η επιμονή μας έχει καταλάβει σημαντικό κομμάτι του δημόσιου χώρου, όχι όπως η τηλεόραση ή τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, γίνεται όμως παράδειγμα, όχι για απλή επιβίωση αλλά και για πολιτική παρέμβαση, ακομμάτιστη, ανεξάρτητη τέλος πάντων.

Ολα αυτά νομίζω αρχίζουν να σχηματίζουν τον νέο ανθρωπολογικό τύπο, αυτόν που βασίζεται στην αυτοοργάνωση και την αυτοδιαχείριση, έξω από κόμματα εξουσίας, με πίστη όμως στις συλλογικότητες.

Βεβαίως, χρειάζεται συνεχής επαγρύπνηση και προπαντός αυστηρή εφαρμογή της ισοτιμίας. Η απληστία και η πλεονεξία είναι προϊόν κοινωνικών σχέσεων, απόρροια μιας παντοδύναμης πολιτικής Παιδείας που βασίζεται στην κατάκτηση της εξουσίας χωρίς ηθικούς φραγμούς.

Αυτήν την παιδεία καταργούν η αυτοοργάνωση και η αυτονομία καθώς και η αυτοδιαχείριση των ζωών μας, προσπαθώντας να βάλουν στη θέση τους την ήπια συνύπαρξη και τον σεβασμό προς τον διπλανό, δημιουργώντας έναν νέο, απελευθερωμένο, δημόσιο χώρο.

Είναι δύσκολο, ναι, όχι όμως ακατόρθωτο, αρκεί κάποιος να έλθει σ' επαφή με τη φιλοσοφία της αυτονομίας ή να αναγκαστεί να συνυπάρξει σ' ένα συνεταιριστικό σχήμα εργασίας.

Πάντοτε οι συνεταιρισμοί ήταν αυτοί που βοήθησαν το εργατικό και αγροτικό κίνημα και αντιστάθηκαν σθεναρά στην οικονομία της ελεύθερης αγοράς. Ο εκφυλισμός τους οφείλεται σε πολλούς λόγους, αλλά τώρα είναι η ώρα να αποδείξουν ότι είναι η μόνη απάντηση στην καπιταλιστική λαίλαπα και στην κατασκευασμένη οικονομική κρίση. Και όχι μόνο απάντηση. Είναι το πρότυπο για την οικονομία του μέλλοντος, για μια νέα πολιτική στάση.

gstamatopoulos@efsyn.gr