ΘΕΜΑ: «Διάλογος είναι να παραδεχθείς ότι η αλήθεια είναι πολλαπλή & ότι είναι ανέφικτη η πλήρης αλήθεια. Και πρέπει να φωτιστεί από πολλές πλευρές για να τη συλλάβει κανείς. Επομένως έχει ανάγκη από τον έλεγχο του άλλου και τον χρειάζεται τον άλλο η αλήθεια. Και δεύτερο, πρέπει να παραδεχθεί κανείς ότι για να πλησιάσει τον άλλο, ένας μόνο τρόπος υπάρχει: να τον πείσει. Στο διάλογο δεν πάμε να σώσουμε τις ιδέες μας: πάμε να σώσουμε την αλήθεια» (Ε.Π. Παπανούτσος). Αν οι παραπάνω απόψεις του Παπανούτσου παίξουν θετικό ρόλο στο να γίνει ουσιαστικός ο διάλογος μεταξύ των ανθρώπων, ν’ αναπτύξεις τη θέση σου για το πώς θα μπορούσε αυτό να επιτευχθεί στην πράξη.
Έχει θέση αυτή η ανάρτηση σ' ένα κινηματικό blog; Θα ρωτούσε κάποια ή κάποιος. Αν σκεφτεί κανείς πόσες ώρες αναλώνονται ανά εβδομάδα στα κινηματικά γήπεδα, αίθουσες και αμφιθέατρα, σε αυλές σχολείων και καφενεία βουλευομένων, χωρίς να παράγεται τίποτα, παρά μόνο να αναπαράγεται ο εαυτός του καθενός, θα μπορούσε αυτό το κείμενο-μελέτη να χρησιμεύσει σε κάτι τι. Ειδικά σε αυτούς που με 150 λέξεις στη φαρέτρα τους συντάσσουν ανά εβδομάδα τις γνωστές αντιαισθητικές και αντιπνευματικές μπροσούρες, τις οποίες κανείς δεν διαβάζει, απλά τις τσεπώνει, τις κάνει υπόστρωμα για να κάθεται στα πεζοδρόμια, σκουπίζει τη βρεγμένη σέλα του δικύκλου του. 150 λέξεις σε ένα μίξερ, το μίξερ του κάθε κόμματος, παράταξης, συλλογικότητας. Λες και στην 151η λέξη η μπροσούρα υπάρχει φόβος να αυτοαναφλεγεί. Φταίει μετά ο καπιταλισμός ; προφανώς, γιατί είναι ο μέγας καθοδηγητής μας. Ας μιλήσει ο Τάσος Κάρτας που έγραψε το κείμενο.
1. ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ για την εισαγωγή: μπορούμε ν’ αρχίσουμε με μια γενική αναφορά στα δεδομένα του θέματος, δηλαδή στις απαραίτητες προϋποθέσεις για την επιτυχή έκβαση του διαλόγου. Αν μάλιστα ξέρουμε ότι η άποψη για την πολλαπλότητα της αλήθειας έχει την προϊστορία της στους σοφιστές, μια σύντομη και περιεκτική ιστορική αναδρομή, θα ήταν ό,τι το καλύτερο. Στη συνέχεια όμως πρέπει να τονιστεί η σημασία αυτών των προϋποθέσεων στη σημερινή πραγματικότητα και με κάποιο τρόπο να προετοιμαστεί ο δεύτερος άξονας για την πρακτική εφαρμογή τους. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΧΑΡΙΝ:
«Η αντιπαράθεση ανάμεσα σ’ αυτούς που πιστεύουν στη μια και μοναδική αλήθεια, έτσι όπως τη διατύπωσε με τη φιλοσοφία του για τον κόσμο των ιδεών ο Πλάτωνας και σ’ αυτούς που λένε ότι η αλήθεια είναι υποκειμενική με την έννοια ότι μπορεί να τη δει κανείς από διαφορετικές οπτικές γωνίες και να τη διαμορφώσει ανάλογα με την πολιτική και κοινωνική συγκυρία, έχει τη δική της ιστορία. Ο Παπανούτσος λέγοντας πως είναι ανέφικτη η πλήρης αλήθεια φαίνεται να ασπάζεται την άποψη των σοφιστών. Δίνοντας έμφαση μάλιστα στην πολλαπλότητα των απόψεων που μπορούν να διατυπωθούν για ένα θέμα, επισημαίνει την αυτονόητη σημασία του διαλόγου στην αναζήτηση της αλήθειας.
Το γεγονός ότι πάντοτε, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, απασχολούσε τον άνθρωπο η αναζήτηση της αλήθειας και έψαχνε να βρει τους τρόπους ή να ορίσει τις προϋποθέσεις για την αποτελεσματική διερεύνησή της, αποδεικνύει τη σημασία που θα είχε και σήμερα ακόμα μια παρόμοια συζήτηση.
2. ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ: βασικές ιδέες ανάπτυξης του θέματος: από την εισαγωγική ενότητα, θα πρέπει με κάποιο τρόπο, να έχει διαφανεί η κατεύθυνση που θα πάρει η προσπάθεια μας για την απόδειξη των ζητουμένων. Hκατεύθυνση για την ανάπτυξη θα πρέπει να βασιστεί σε δύο άξονες: α] αν μπορούν να παίξουν θετικό ρόλο και σε ποιο βαθμό οι συγκεκριμένες απόψεις του Παπανούτσου στο να γίνεται ο διάλογος μεταξύ των ανθρώπων ουσιαστικός και αποτελεσματικός β] με ποιους τρόπους μπορεί αυτό να γίνει πράξη στην καθημερινή πραγματικότητα. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΧΑΡΙΝ:
«Για να κατανοήσουμε τη σημασία των προτάσεων του Παπανούτσου, αρκεί να προσπαθήσουμε να σκεφτούμε ποια θέση θα είχε ο διάλογος στις κοινωνίες των ανθρώπων, αν ίσχυαν τα ακριβώς αντίθετα. Μάλλον θα ήταν άνευ σημασίας και εντελώς περιττός, αν είχαμε ανακαλύψει τη μία και μοναδική αλήθεια που θα είχε γενική εφαρμογή για όλους τους ανθρώπους σ’ όλες τις εποχές. Σ’ αυτή την περίπτωση θα ήταν οξύμωρο να θέλουμε να τη φωτίσουμε απ’ όλες τις πλευρές. Και φυσικά η πειθώ θα ήταν άγνωστη λέξη για τον πολιτισμό των ανθρώπων αφού εκ των πραγμάτων και εκ γενετής όλοι θα ήταν πεισμένοι για τη μια και μοναδική αλήθεια. Είναι λοιπόν παραπάνω από βέβαιο ότι δεν θα είχε καμιά θέση ο διάλογος στους πολιτισμούς που θα είχαν ασπαστεί το δόγμα για τη μία και μοναδική αλήθεια»
«Ένα καλό παράδειγμα της αξίας του διαλόγου, επειδή ισχύουν όλα αυτά που υποστηρίζει ο Παπανούτσος είναι η λειτουργία των δημοκρατικών πολιτευμάτων στις σύγχρονες κοινωνίες.. Τα δύο βασικότερα χαρακτηριστικά που αναδεικνύουν το δημοκρατικό πολίτευμα και το ξεχωρίζουν από κάθε άλλη μορφή πολιτεύματος, είναι η ισηγορία και παρρησία δηλαδή η πολιτική ελευθερία που αναγνωρίζει σε όλους ίση δυνατότητα στο λόγο και το θάρρος που πρέπει να διακρίνει τον άνθρωπο στην έκφραση της σκέψης του. Και τα δύο δεν θα μπορούσαν να εννοηθούν χωρίς το διάλογο. Γι’ αυτό ο διάλογος είναι η πεμπτουσία της δημοκρατίας. Με αυτόν αμβλύνονται οι διαφορές, συγκλίνουν οι αντιθέσεις, αίρονται οι παρεξηγήσεις, προλαβαίνονται οι συγκρούσεις και στο τέλος παίρνονται αποφάσεις που είναι πιο κοντά στις ανάγκες και τις απαιτήσεις του κοινωνικού συνόλου.
3. ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ: οργανική σύνδεση παραγράφων. Οι ιδέες με τις οποίες θα αναλύσουμε τα ζητούμενα του θέματος, πρέπει να συνδέονται στενά μεταξύ τους, να απορρέουν δηλαδή η μία από τη άλλη με μια λογική αναγκαιότητα. Στην προηγούμενη ενότητα αναλύοντας την αξία που έχουν για το διάλογο οι προτάσεις του Παπανούτσου, δόθηκε ως παράδειγμα ο ρόλος του διαλόγου στη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Επομένως στη δεύτερη ενότητα, στην οποία σύμφωνα με το 2οζητούμενο, πρέπει να προτείνουμε με ποιους τρόπους θα γίνει ο διάλογος ουσιαστικός και αποτελεσματικός, μπορούμε να στηριχθούμε επίσης σε παραδείγματα από τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΧΑΡΙΝ:
«Ο διάλογος όμως για να μην είναι μόνο επίφαση ή παρωδία, κενό γράμμα χωρίς περιεχόμενο, απαιτεί ορισμένες βασικές αρχές που θα διέπουν την εφαρμογή του σε όλους τους τομείς που ο άνθρωπος επικοινωνεί και συνεργάζεται με τους συνανθρώπους του. . Και σ’ αυτή την περίπτωση μπορούνε να δανειστούμε στοιχεία από τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος αλλά και από άλλους τομείς της κοινωνικής δραστηριότητας του ανθρώπου. Η αποδοχή του άλλου και ο σεβασμός στη διαφορετική γνώμη του, η πίστη στην πολυφωνία και στην αναγκαιότητα της αντιπαράθεσης των ιδεών, με μια κουβέντα η οργανωμένη και σωστή συζήτηση είτε στη βουλή, είτε στις συνελεύσεις των πολιτικών και επαγγελματικών συλλόγων είτε μέσα σε μια σχολική τάξη, απαιτεί μια ορισμένη στάση των συνδιαλεγόμενων η οποία δεν μπορεί να προκύψει από τη μια στιγμή στην άλλη. Η στάση αυτή προϋποθέτει υπεύθυνη χρήση του λόγου και τη δημοκρατική κατανομή του. Το πρώτο σημαίνει ότι οι συνδιαλεγόμενοι δεν μιλούν για να μιλούν ικανοποιώντας τον εγωισμό τους, αλλά συνομιλούν για να συμβάλουν κι αυτοί απ’ τη μεριά τους στον καλύτερο φωτισμό του θέματος και στην ανεύρεση της αλήθειας. Δημοκρατική κατανομή του λόγου εξάλλου σημαίνει αποφυγή της μονοπώλησης του λόγου από ορισμένα μόνο άτομα. Πρέπει όλοι οι ενδιαφερόμενοι να συμμετέχουν στο διάλογο με ίσους όρους, γιατί η συμμετοχή είναι η πιο ουσιαστική λειτουργία της δημοκρατίας. Τέλος, βασική αρχή πρέπει να είναι η συζήτηση να έχει καθορισμένο στόχο, να καταλήγει κάπου, αν όχι με τη μορφή συμπερασμάτων, τουλάχιστον με την ικανοποίηση της ορθής διερεύνησης του θέματος.
4. ΕΠΙΛΟΓΟΣ/συμπεράσματα: το κείμενό μας θα πρέπει οπωσδήποτε να έχει και μια παράγραφο με την οποία θα τελειώνει η διαπραγμάτευση του θέματος. Η κατακλείδα πρέπει να έχει τα παρακάτω χαρακτηριστικά: α] να είναι σύντομηβ] να ανακεφαλαιώνει τα σημαντικά σημεία της ανάπτυξης και γ] να συμπεραίνει. Το συμπέρασμα δεν πρέπει να είναι γενικό και αόριστο αλλά να έχει πολύ στενή σχέση με τις βασικές ιδέες στις οποίες εμείς στηρίξαμε την παρουσίαση του θέματος. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα καλός και εύστοχος επίλογος θα ήταν να κάναμε μια δική μας πρόταση για το μέλλον του διαλόγου ή για την αποτελεσματικότητά του.
«Μπορεί να φαίνονται αυτονόητες και αυταπόδεικτες οι αλήθειες για τη σημασία και την αξία του διαλόγου, που πολλοί διανοητές όπως ο Παπανούτσος, ο καθένας με το δικό του τρόπο, διατυπώνουν. Το ό,τι όμως και σήμερα πολλές φορές ο διάλογος μεταξύ των ανθρώπων και στις πιο δημοκρατικές κοινωνίες, δεν είναι πάντοτε ουσιαστικός και αποτελεσματικός, ενώ μερικές φορές είναι εμφανή τα προβλήματα στην ομαλή διεξαγωγή του, αποδεικνύει το δρόμο που πρέπει να διανυθεί ακόμα. Σ’ αυτή την περίπτωση ο ρόλος της παιδείας είναι καθοριστικός. Μόνο μέσα από την παιδεία μπορεί ο νέος να συνειδητοποιήσει την αξία του διαλόγου και κυρίως μέσα από την πνευματική καλλιέργεια που αυτή προσφέρει μπορεί να βρει τους τρόπους με τους οποίους θα κάνει καθημερινή του πράξη τις βασικές αλήθειες που διέπουν την ομαλή διεξαγωγή του.
