του Νίκου Μπογιόπουλου
από enikos.gr
Ένα ερώτημα πλανάται πάνω από τον κόσμο των 3 δισεκατομμυρίων ανθρώπων που «ζουν» με 1,5 δολάρια την ημέρα. Ένα ερώτημα πλανάται πάνω από την Ευρώπη των 120 εκατομμυρίων φτωχών και απόκληρων. Ένα ερώτημα πλανάται πάνω από την Ελλάδα της αιθαλομίχλης: «Τι να κάνουμε;»…
Στις αρχές του περασμένου αιώνα, σε άλλες (;) συνθήκες το ερώτημα είχε τεθεί και είχε απαντηθεί από τον άνθρωπο που την περασμένη Δευτέρα συμπληρώθηκαν 90 χρόνια από τον θάνατό του, στις 21 Γενάρη 1924: Τον Λένιν....
Κατ’ αρχάς τι σόι άνθρωπος, τι σόι τύπος ήταν ο Λένιν; «Λένιν, ο πιο ανθρώπινος άνθρωπος»,έγραφε μετά τον θάνατό του ο Μαγιακόφσκι. Αλλά ο Μαγιακόφσκι λάτρευε τον Λένιν και ίσως δεν θα μπορούσε να είναι αντικειμενικός στην κρίση του. Είναι σημαντικότερο, λοιπόν, να μας περιγράψει την προσωπικότητά του κάποιος που οι σχέσεις του μαζί του υπήρξαν, το λιγότερο, πολυκύμαντες: «Ο Λένιν – γράφει ο Τρότσκι – ανεχόταν την νεροποντή από εγκώμια με τον τρόπο που ένας ανυπόμονος πεζός υπομένει τη βροχή κάτω από μια ξώπορτα». Και ως πολιτικός, ως ηγέτης; Ο Τρότσκι πάλι αναφέρει: «Δεν επέβαλε το σχέδιό του στις μάζες. Βοηθούσε τις μάζες να συλλάβουν και να πραγματοποιήσουν τα δικά τους σχέδια».
Έχει να πει κάτι ο Λένιν σήμερα στους εργαζόμενους και στους άνεργους; Τί νόημα έχουν τα λόγια του στην εποχή του Wi – Fi; Και κυρίως τί προοπτική μπορεί να προσφέρει η πολιτική του δράση τώρα που επήλθε το «Τέλος της Ιστορίας», τώρα που το εγχείρημα της Οκτωβριανής Επανάστασης ανατράπηκε;
Μια σκέψη είναι αυτή που διατυπώθηκε από τον Σαρτρ: Ο μαρξισμός, έλεγε,«είναι αξεπέραστος διότι δεν ξεπεράστηκαν οι συνθήκες που τον ανέδειξαν». Και ο Λένιν δεν εκπροσωπεί τίποτα λιγότερο από αυτό: Τον μαρξισμό στην εποχή του ιμπεριαλισμού. Δηλαδή την εποχή της απόλυτης κυριαρχίας των μονοπωλίων στον κόσμο. Η’ μήπως σήμερα, επί «Ζήμενς» και «Κρούπ», επί τραπεζιτών και εργολάβων, ζούμε κάποια άλλη εποχή;
Αν πάλι ο Σαρτρ δεν ακούγεται και τόσο πειστικός στα αυτιά ορισμένων, τότε τους προτείνουμε να λάβουν τοις μετρητοίς τον κ.Σαμαρά. Αυτός (!) είναι που μνημονεύει τον Λένιν στη Βουλή συχνότερα κι από το ΚΚΕ. Και τον κ.Στουρνάρα. Αυτός (!) είναι που επαναλαμβάνει σε κάθε ευκαιρία ότι διαβάζει τον Λένιν. Ανελλιπώς, όπως λέει. Οι μαρτυρίες τους ίσως φανούν χρήσιμες για την πιστοποίηση της επικαιρότητας της λενινιστικής παρακαταθήκης. Ειδικά αν σκεφτούμε τι διαπράττουν οι κκ. Σαμαράς – Στουρνάρας, γεγονός που πείθει ότι ο λόγος που διαβάζουν τον Λένιν είναι για να κάνουν τα ακριβώς αντίθετα…
«Τι να κάνουμε;», για παράδειγμα, στην Ελλάδα που λιμοκτονεί υπό το βάρος των χρεών; Έχει ο Λένιν να μας πει κάτι; Έχει να προτείνει κάτι στους Έλληνες του μόχθου που – ως μη όφειλαν - έχουν πληρώσει αυτά τα χρέη χίλιες φορές, αλλά τους επιβάλλουν να τα πληρώσουν άλλες χίλιες;
«…νομίζουμε – έλεγε ο Λένιν απευθυνόμενος στους λαούς της Ευρώπης και όλου του κόσμου - πως για την ακύρωση των χρεών θα αναγκαστούν (σσ: οι λαοί) να περιμένουν κάτι άλλο και να δουλέψουν σε κάποια άλλη κατεύθυνση, χωρίς να υπολογίζουν στη "γενναιοψυχία" των κυρίων καπιταλιστών».
Τι έκανε λοιπόν ο Λένιν που δεν επαφίετο στην «γενναιοδωρία» των τοκογλύφων και των κερδοσκόπων και φυσικά δεν «διαπραγματευόταν» μαζί τους; Το Γενάρη του 1918, η σοβιετική κυβέρνηση, με διάταγμα υπογεγγραμμένο από τον Λένιν, ακύρωσε τα εσωτερικά και εξωτερικά δάνεια που είχε συνάψει η τσαρική και η Προσωρινή κυβέρνηση. Τέλος!
Όμως, οι Μπολσεβίκοι, επειδή ακριβώς ήταν κομμουνιστές, δηλαδή και πατριώτες και διεθνιστές, την ώρα που οι πολιτικοί προπάτορες του ελληνικού αστικού πολιτικού κόσμου έστελναν στρατό εναντίον τους, εκείνοι, όσον αφορά την Ελλάδα και τον ελληνικό λαό, να τι έκαναν:
«Ενα άλλο οικονομικό μέτρο της σοβιετικής κυβέρνησης στον εξωτερικό τομέα ήταν η παραίτησή της από το Διεθνή Οικονομικό Ελεγχο (ΔΟΕ), που επέβαλαν το 1897, μετά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο, οι Μεγάλες Δυνάμεις στην Ελλάδα (...) από την Οχτωβριανή Επανάσταση η Ελλάδα απεκόμισε οικονομικά οφέλη. Η νεαρή Σοβιετική Δημοκρατία, με απόφαση του Δεύτερου Συνεδρίου των Σοβιέτ, απάλλαξε την Ελλάδα από το χρέος που όφειλε στη Ρωσία και ανερχόταν στα 100 εκατομμύρια χρυσά γαλλικά φράγκα. Ακόμα, η σοβιετική κυβέρνηση παραιτήθηκε από τα δικαιώματά της στο Αγιο Ορος, καθώς και από τις ιδιοκτησίες του τσαρικού κράτους σε διάφορα ευαγή ιδρύματα στην Ελλάδα (ρώσικο νοσοκομείο στον Πειραιά, το σημερινό Τζάνειο) κλπ.» (Κώστας Αυγητίδης, «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»). Ετσι αντιμετώπισαν, λοιπόν, οι Μπολσεβίκοι και ο Λένιν τα θέματα του χρέους
Και για τους εκάστοτε «σωτήρες» μας; Έχει να πει κάτι ο Λένιν; Η άποψή του δεν μας φαίνεται και πολύ παράταιρη:
«Σε μια κοινωνία – έλεγε - που βασίζεται (…) στην υποδούλωση των εκατομμυρίων φτωχών και εργαζομένων από μια χούφτα πλουσίων, η κυβέρνηση δεν μπορεί παρά να είναι ο πιο πιστός φίλος και σύμμαχος των εκμεταλλευτών, ο πιο πιστός φρουρός της εξουσίας τους. Και για να είναι σίγουρος φρουρός, δεν αρκούν στον καιρό μας τα κανόνια, οι ξιφολόγχες και ο βούρδουλας: Πρέπει να φροντίσεις να υποβάλλεις στα θύματα της εκμετάλλευσης την ιδέα ότι η κυβέρνηση στέκεται πάνω από τις τάξεις, ότι δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα των ευγενών και της αστικής τάξης, αλλά τα συμφέροντα της δικαιοσύνης, ότι φροντίζει να προστατεύει τους αδύναμους και τους φτωχούς από τους πλούσιους και τους ισχυρούς».
Έχει ο Λένιν να μας πει κάτι για την κρίση;
«(…) τα εννιά δέκατα του πληθυσμού αποτελούνται από φτωχούς (…) η μάζα του λαού (…) παραμένει σε φτώχεια τέτοια, που φτάνει τα όρια της εξαθλίωσης.Η κρίση – έγραφε ο Λένιν - δείχνει ότι η σύγχρονη κοινωνία θα μπορούσε να παράγει ασύγκριτα περισσότερα προϊόντα για την καλυτέρευση της ζωής όλου του εργαζόμενου λάου, αν δεν είχαν αρπαχτεί η γη, τα εργοστάσια, οι μηχανές κ.τ.λ. από μια χούφτα ατομικούς ιδιοχτήτες, που βγάζουν εκατομμύρια από τη λαϊκή εξαθλίωση».
Ωραία. Αλλά ακόμα κι αν δεχτούμε τα προηγούμενα τίθενται δυο ερωτήματα: Πρώτον, να κάτσουμε αναπαυτικά πάνω στο αυθόρμητο της οργής και του θυμού μας και να περιμένουμε την έλευση της ουτοπίας; Δεύτερον (και κυριότερο): Ποιο το νόημα της ουτοπίας που θέλουν να βλέπουν ορισμένοι δογματικοί στον Λένιν, μιας και στο τέλος – τέλος η ουτοπία αυτή ανατράπηκε;
Πριν φτάσουμε στην ανατροπή, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι ο Λένιν, όπως γράφει ο Αντόρνο για τον Μάρξ, δεν ήταν παρά «εχθρός της ουτοπίας προς χάριν της πραγματοποίησής της»! Ο Λένιν ήξερε ότι «το "αυθόρμητο στοιχείο" δεν αποτελεί στην ουσία τίποτε άλλο παρά εμβρυακή μορφή του συνειδητού», αλλά, όπως πρόσθετε, χωρίς την ανάπτυξη του συνειδητού τα αυθόρμητα ξεσπάσματα δε θα γίνουν ποτέ τίποτα «περισσότερο (από) ξεσπάσματα απόγνωσης κι εκδίκησης παρά αγώνας»(Λένιν, «Τι να κάνουμε;», σελ. 30, «Σύγχρονη Εποχή»). Ήξερε, δηλαδή, ότι επειδή ακριβώς «η ανθρώπινη κοινωνία δεν είναι συγκροτημένη τόσο έλλογα και τόσο βολικά»,υπάρχει ο κίνδυνος χωρίς αγώνα «η κοινωνία (να) σαπίζει» και ο ακόμα μεγαλύτερος ο κίνδυνος «αυτό το σάπισμα (να) παρατείνεται κάποτε ολόκληρες δεκαετίες».
Οι μετρ του εξυπνακισµού, φυσικά, επιμένουν: «Ναι», θα µας πουν ειρωνικά,«αλλά όση “σοφία” κι αν κρύβουν τα παραπάνω λόγια του Λένιν αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι τα “καθεστώτα’’ που δημιουργήθηκαν από τον Λένιν και τους οµοίους του κατέρρευσαν». Από τέτοιες τοποθετήσεις του συρµού άλλο τίποτα. Αυτού του τύπου οι αναγνώσεις της Ιστορίας είναι τόσο «εμβριθείς», ώστε να µην προκαλεί πια καµία εντύπωση ότι παραγνωρίζουν ακόµη και τα στοιχειώδη:
Πρώτον, ότι μετά από την ήττα που επέφεραν στο όραμα της κοινωνικής απελευθέρωσης οι εξελίξεις στις χώρες του λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού», η αλήθεια που περιέχεται στη σκέψη του Οσκαρ Ουάιλντ γίνεται ακόμα πιο επίκαιρη: «Ένας χάρτης του κόσµου – έλεγε - που δεν περιέχει την Ουτοπία δεν αξίζει να τον κοιτάξεις καν, γιατί αφήνει έξω τη µόνη χώρα όπου η Ανθρωπότητα πάντα θα προσγειώνεται. Κι όταν προσγειωθεί, κοιτάζει πέρα και, βλέποντας µια καλύτερη χώρα, ξεκινάει για εκεί. Πρόοδος είναι η υλοποίηση της µιας µετά την άλλη Ουτοπίας».
Δεύτερον ότι ο Λένιν – και εδώ μιλάμε για τον Λένιν – είχε ξεκαθαρίσει πολύ νωρίς στους επιγόνους του: «Κανένας στον κόσμο δεν μπορεί να μας τσακίσει αν δεν κάνουμε καμιά υπερφυσική ανοησία», έγραφε. Το να χρησιμοποιείς τις μεθόδους του καπιταλισμού στο όνομα της «οικοδόμησης του σοσιαλισμού» είναι προφανώς περισσότερο κι από την «υπερφυσική ανοησία», για την οποία προειδοποιούσε ο Λένιν.
Τρίτον, ότι στο πανανθρώπινο αίτημα να «ξελασπώσουμε το μέλλον» δεν υπάρχει άλλος δρόμος από εκείνον που περιέγραφε ο Μαρξ αμέσως μετά την ήττα της Παρισινής Κομμούνας: «Πέθανε η Επανάσταση. Ζήτω η Επανάσταση»!
Ο Λένιν, λοιπόν, εκείνο που πάνω απ’ όλα συμβολίζει, για μας φυσικά, είναι η αστείρευτη δύναμη που περικλείεται στην μετατροπή του κοινωνικού δίκιου σε πολιτική δράση. Συμβολίζει εκείνη την ακατάβλητη ζωντάνια της σκέψης και της θεωρίας που δεν γίνεται «πατρόν», δεν γίνεται «δόγμα», αλλά εργαλείο και καθοδήγηση για δράση στην προοπτική ενός κόσμου χωρίς ίχνος δεσποτισμού, όπου «η ελεύθερη ανάπτυξη του καθενός συνιστά προϋπόθεση για την ελεύθερη ανάπτυξη όλων».
Αυτός είναι και ο λόγος που κανένας – κομμουνιστής τουλάχιστον – δεν θα μπορούσε να διαφωνήσει με τα λόγια του Μαγιακόφσκι:
«Επιμένουμε: Μην κάνετε τον Λένιν στάμπες/ Μην τυπώνετε το πορτρέτο του σε πλακάτ,/κερόπανα, πιάτα, ποτήρια, ταμπακέρες./ Μην κάνετε τον Λένιν μπρούντζο./ Μην του αφαιρείτε το ζωντανό του βάδισμα/ και το ανθρώπινό του πρόσωπο/ που ο ίδιος μπόρεσε να διαφυλάξει/ ποδηγετώντας την ιστορία./ Ακόμα ο Λένιν είναι της γενιάς μας άνθρωπος/ ζωντανός με τους ζωντανούς/ αφήστε τον να είναι ζωντανός, όχι πεθαμένος/- Διά ταύτα - κάνετε τον Λένιν δάσκαλό σας/ αλλά μην τον αγιοποιήσετε./ Θρησκεία μην κάνετε τ' όνομα ενός ανθρώπου/ που σ' όλη του τη ζωή πολέμαγε όλες τις θρησκείες/ μην τον κάνετε σκεύος λατρείας για να το ρίξτε στο εμπόριο - μην εμπορευτείτε τον Λένιν».
