Dead End: Ταξίδι στην ήττα, των φίλων του Σίσυφου (αναδημοσίευση)

από το Περιοδικό

Στην παράδοση της αριστεράς η λέξη ήττα συναγωνίζεται διαρκώς με τη λέξη προδοσία. Σχεδόν κάθε ήττα πρέπει να είναι το αποτέλεσμα μιας μικρότερης ή μεγαλύτερης προδοσίας. Το να φορτώνεται η ήττα σε προδοσία λειτουργεί ως ένας μεγάλος μηχανισμός αποσιώπησης των πραγματικών αδιεξόδων. Επιτρέπει σε θεωρητικά σχήματα και δοξασίες να επιβιώνουν αφού σε τελευταία ανάλυση «δεν ηττήθηκαν, αλλά προδόθηκαν». Έτσι μετά από κάθε ήττα/προδοσία αυτό που χρειάζεται είναι η επιστροφή στην καθαρότητα μιας συλλογικότητας χωρίς προδότες και στην πολιτική και θεωρητική συνέπεια που μπορεί να ολοκληρώσει νικηφόρα τον αγώνα.

Αρκεί μια γρήγορη ματιά στον τρόπο με τον οποίο το κομμουνιστικό κίνημα χειρίστηκε ζητήματα όπως η μετασταλινική περίοδος, ή η ανατροπή στις χώρες του ανατολικού μπλοκ για να δει κάποιος τη σκουριά της ανάλυσης και τη θεωρητική τύφλωση. Προφανώς και η ελληνική αριστερά δεν έχει ξεστρατίσει από τον παραπάνω κανόνα. Αδιαμφισβήτητος μάρτυρας η τύχη της πλειοψηφίας όσων διετέλεσαν κάποια στιγμή γενικοί γραμματείς του ΚΚΕ.

Αντιθέτως, η παραδοχή μιας ήττας μπορεί να φέρει πραγματικά λυτρωτικά αποτελέσματα. Μπορεί να απελευθερώσει νέες δυναμικές και να οδηγήσει τον προβληματισμό και την αναζήτηση σε αχαρτογράφητα πεδία.

Μπροστά σε ένα τέτοιο σταυροδρόμι βρισκόμαστε και σήμερα. Το ζήτημα δεν βρίσκεται απλά στην κρίση σχετικά με μια κυβέρνηση. Ζητούμενο είναι ο αναστοχασμός μιας περιόδου που ξεκινάει τουλάχιστον από τον Δεκέμβρη του 2008. Μέσα σε αυτό το χρονικό πλαίσιο οφείλουμε να μελετήσουμε τις αναλύσεις μας, τα εργαλεία κατανόησης της πραγματικότητας που χειριστήκαμε, καθώς και την πολιτική πρακτική που επιλέξαμε τόσο σε επίπεδο παρέμβασης όσο και ανάλυσης.

Η εύκολη επιλογή για άλλη μια φορά είναι αυτή της προδοσίας. Μία αφήγηση η οποία προφανώς όπως και κάθε αφήγηση θα περιέχει μια σειρά από πραγματικά δεδομένα, συναρθρώνεται σε ένα σχήμα προδοσίας των αγώνων από τον ΣΥΡΙΖΑ ή από κάποιους μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ (μικρή σημασία έχει). Έτσι αυτό που μας μένει να κάνουμε είναι να φτιάξουμε έναν «πιο συνεπή ΣΥΡΙΖΑ», χωρίς προδότες και με πιο αγωνιστικό πλαίσιο ή έναν «πιο συνεπή αντί-ΣΥΡΙΖΑ». Ανεξαρτήτως επιλογής η μεθοδολογία παραμένει ακριβώς η ίδια.

Αποφεύγοντας όμως να μιλήσουμε για ήττα, στην πραγματικότητα κρύβουμε το ίδιο το πρόβλημα και άρα και τους όρους για την υπέρβασή του. Είναι πραγματικά ενοχλητικό να παραδεχτείς ότι το αποτέλεσμα της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ δείχνει συνολικά τα όρια ενός συγκεκριμένου τρόπου παρέμβασης και οργάνωσης του κινήματος και της αριστεράς. Είναι ενοχλητικό γιατί μια τέτοια παραδοχή σε μετατρέπει κομμάτι της αποτυχίας, άρα κομμάτι του προβλήματος.

Δεν υπάρχει κανένα νόημα στην επανάληψη μιας μεθοδολογίας που έδειξε τα όρια της, ακόμα και αν αυτή η επανάληψη γίνει στα πλαίσια μιας πιο συνεπoύς-καθαρής-αγωνιστικής λύσης. Το ίδιο αδιέξοδη με τη στροφή στον ρεαλισμό της ανθρώπινης διαχείρισης του καθεστώτος. Δεν υπάρχει νόημα στην αναπαραγωγή της ίδιας μορφής κοινωνικής εκπροσώπησης και διαμεσολάβησης, αναπαραγωγής των ίδιων μορφών παρέμβασης. Στο βαθμό μάλιστα που δεν αναπτύσσεται μια διαδικασία αναστοχασμού, αυτοκριτικής και ανίχνευσης νέων δρόμων, τότε θα παγιδευόμαστε μεταξύ οργανωτικού ακτιβισμού και «μεταπολιτικής.

Προφανώς τα παραπάνω αποτελούν μικροπράγματα μπροστά σε μια γενικευμένη κουλτούρα «εμείς τα λέγαμε». Μπροστά σε όλους αυτούς που απλά περιμένουν τη σειρά τους στα πλαίσια του σχήματος «μετά τον ΣΥΡΙΖΑ ερχόμαστε εμείς». Μέσα σε αυτή την ανάλυση ο ΣΥΡΙΖΑ συγκροτεί ένα «συλλογικό Κερένσκι», τον οποίο, όπως πάντα γίνεται, δεν μπορεί παρά να τον διαδεχτούν ο Λένιν και οι μπολσεβίκοι. Δυστυχώς υπάρχει μια μικρή πιθανότητα αυτό το θεωρητικό σχηματάκι να μην λειτουργήσει. Να μην λειτουργήσει γιατί μεταξύ άλλων ο στρατός του «Όχι» δεν είναι κάπου περιμένοντας ένα νέο στρατηγό να σαλπίσει την επίθεση. Γιατί πιθανότατα το «Όχι» θα συναντηθεί με τον Δεκέμβρη του ’08 σαν δύο ερωτήματα και όχι σαν απαντήσεις. Σαν δύο ερωτήματα που θα δείχνουν δυνατότητες αλλά την ίδια στιγμή θα δείχνουν και αδιέξοδα.

Η αποτυχία οργάνωσης και κινητοποίησης της κοινωνίας τους τελευταίους μήνες, περιλαμβάνει καθολικά κάθε έκφανση και απόχρωση του κινήματος και του χώρου. Είναι φανερή η ευκολία με την οποία η δημιουργικότητα και η διαθεσιμότητα του κόσμου συγκρούεται με την αρτηριοσκλήρωση και την σκουριά των οργανωτικών μας επιλογών. Έτσι διεξάγουμε μια ακαδημαϊκή συζήτηση για το ποια εντολή έδωσε το «Όχι» στο δημοψήφισμα, αντί να έχουμε πειραματισμούς πρακτικής και οργάνωσης που θα αναπτύσσονται από την δυναμική που απελευθερώθηκε.

Το δύσκολο ερώτημα δεν είναι τι θα κάνουμε μπροστά σε μια γενικευμένη συνθήκη κοινωνικής έκρηξης. Το δύσκολο ερώτημα είναι πώς δεν θα επιτρέψουμε να μετατραπεί μία ήπια διαχείριση σε «καλό σενάριο». Να μετατραπεί σε κανονικότητα, κυνισμό και παραίτηση. Το πραγματικό ζόρι είναι για όσους δεν μπορούν να χωρέσουν στον ρεαλισμό της ανθρώπινης διαχείρισης και παράλληλα κατανοούν ότι δεν υπάρχει τίποτα στο οποίο μπορούν να επιστρέψουν για να αρχίσουν από την αρχή, σαν να μην υπήρξαν τα πέντε τελευταία χρόνια.

Και τώρα τι; Πρώτα από όλα να βάλουμε ερωτήματα. Να βάλουμε ερωτήματα που είχαμε μάθει να κρύβουμε. Να βάλουμε ερωτήματα ενοχλητικά για τα θεωρητικά μας εργαλεία και για την πρακτική μας. Να αντιμετωπίσουμε το αδιέξοδο για να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε νέες ρωγμές. Γιατί το μόνο σίγουρο είναι ότι η ιστορία δεν τελειώνει και ρωγμές θα ανοίξουν.