από τον Γιώργο Σταματόπουλο
Από μικρός σε κινήματα αμφισβήτησης, κινήματα αντιεξουσιαστικά, αναρχικά, «βάνδαλο αριστοκράτη» τον αποκαλούσαν οι δικοί του. Εξέδωσε σπάνια βιβλία. Πέθανε ξαφνικά χθες μετά από απανωτά εγκεφαλικά επεισόδια, σε ηλικία 56 ετών, ο εκδότης Μιχάλης Πρωτοψάλτης, αφήνοντας μεγάλο κενό στον εκδοτικό-αντιεξουσιαστικό χώρο.
Το 1975 σύχναζε στο πρώτο αναρχικό βιβλιοπωλείο του Τέου Ρόμβου «Οκτάπους», όπου μαζεύονταν λογής περιθωριακοί, καλλιτέχνες, ποιητές, συγγραφείς και άλλοι που ψάχνονταν σε σουρεαλιστικά-ντανταϊστικά κείμενα, διάβαζαν μπιτ λογοτεχνία, γνώριζαν τους Γάλλους καταστασιακούς, τους Provos της Ολλανδίας, εξέταζαν τον Μάη του ’68 και ανέλυαν, με βάση τα κείμενα των αναρχικών συγγραφέων, την ελληνική πραγματικότητα και τα κινήματα της πρωτοπορίας – ειρηνικά και ένοπλα.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 επηρεάζεται από τον κοινωνικό αναρχισμό και την πολιτική οικολογία του Καναδού ελευθεριακού διανοητή Μάρεϊ Μπούκτσιν και εκδίδει το περιοδικό «Ανθη του Κακού» αλλά εκείνο που έκανε αίσθηση πολύ πριν ήταν το περιοδικό «Ο Κόκκορας που λαλεί στο σκοτάδι». Στο τέλος της ίδιας δεκαετίας ιδρύει με άλλους τους «Οικολόγους Εναλλακτικούς» και κατέρχεται υποψήφιος για το ευρωπαϊκό και το ελληνικό Κοινοβούλιο. Το 1978-79, ως αυτόνομος, συμμετέχει στις φοιτητικές καταλήψεις.
Γνωριστήκαμε εκεί γύρω στο ’78 στο γραφειόσπιτο ενός αναρχικού, του Λεωνίδα Χρηστάκη, που εξέδιδε το εντυπωσιακό για την εποχή «Ιδεοδρόμιο». Σταματήσαμε να βλεπόμαστε και ξαναβρεθήκαμε όταν εξέδωσε το βιβλίο Yerebatan του Γιάννη Μπουκετσίδη. Το παρουσιάσαμε με τον Περικλή Κοροβέση από τις εκδόσεις Βιβλιοπέλαγος που ίδρυσε τότε (1998) και έκτοτε βρισκόμασταν στα Εξάρχεια και σε πολλές παρουσιάσεις βιβλίων, που δεν εξέδιδαν κατεστημένοι εκδοτικοί οίκοι: για τον Σπέρα, τον Ασιμο, τον Δαρβέρη, την Κ. Γώγου, την Ούλρικε Μάινχοφ. Πάθος του ήταν ο Μάρεϊ Μπούκτσιν και μετά από χρόνια κατάφερε να εκδώσει το μνημειώδες έργο του «Οι Ισπανοί αναρχικοί». Οπως μνημειώδεις ήταν και οι τσακωμοί μας για την «υπόσταση» των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων, τα οποία φοβόταν ότι υπέκρυπταν έναν λανθάνοντα (ή και φανερό) εθνικισμό. Τα τελευταία χρόνια ταλανιζόταν από τη σχέση Δημοκρατίας-Αναρχίας· άλλοτε υπερτερούσε η μια, άλλοτε η άλλη.
Πριν από λίγους μήνες μού πρότεινε να κατέλθουμε στις ευρωεκλογές αφού «ιδρύσουμε» το κόμμα «Αναρχικοί της Ευρώπης»! Το είχε καημό· θεωρούσε ότι θα το αγκάλιαζαν πολλοί από τους ανέσπερους αναρχικούς και λογής ελευθεριακοί.
Επέμενε ότι η ομοσπονδιακή Ευρώπη ήταν αναρχικό όραμα (Προυντόν) και δεν ήθελε να το χαρίσει στους Ευρωπαίους ηγέτες και στους τεχνοκράτες των «ισχυρών» κρατών.
Γλεντζές ολκής· άλλοτε επιθετικός στην κουβέντα κι άλλοτε γλυκύτατος, πάντα παρών στις μικρές εξεγέρσεις και στα εναλλακτικά, αναρχικά στέκια. «Πώς θα συνδυάσουμε τις έννοιες «κόμμα» και «αναρχία»» τον ρωτούσα. Γελούσε. «Εχει έρθει κι αυτή η ώρα» απαντούσε αμέσως μετά με σοβαρότητα. Δύο παιδιά, την Εύα και τον Ορφέα, είχε με τις κατά καιρούς συντρόφους του.
Θα κηδευτεί σήμερα από το Νεκροταφείο των Αγίων Αναργύρων, στις 17.00. Θα λείψουν από την αναρχική γραμματεία τα βιβλία που ήθελε να εκδώσει. Θα λείψει και σε πολλούς από όσους παραμένουμε εν ζωή.
έτερο Βιογραφικό (από την εφημερίδα Αυγή)
Ο Μιχαήλ Πρωτοψάλτης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1958 από γονείς φιλολόγους. Ξεκίνησε και ολοκλήρωσε τη Μέση Εκπαίδευση στη σχολή Μωραΐτη, σπούδασε Σκηνοθεσία στη σχολή Σταυράκου, Ηλεκτρονικά στα ΚΑΤΕΕ Αθήνας και Φυσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Στα μέσα της δεκαετίας του '80 αναθεωρεί πολλά από τα θέσφατα του αναρχισμού (κυρίως σε θέματα βίας και μη συμμετοχής στους θεσμούς), εκδίδει το αντιεξουσιαστικό-εναλλακτικό περιοδικό «Άνθη του Κακού» και στα τέλη της ίδιας δεκαετίας προσχωρεί στην Οικολογική Εναλλακτική Ένωση Πολιτών, γίνεται από τα ιδρυτικά μέλη των Οικολόγων Εναλλακτικών και υποψήφιος για το ευρωπαϊκό και εθνικό κοινοβούλιο στις διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις του 1989-90.
Το Φεβρουάριο του 1973 βρέθηκε στα κυνηγητά γύρω από την κατάληψη της Νομικής και λίγους μήνες αργότερα, στις 4 Νοεμβρίου, στη διαδήλωση μετά το μνημόσυνο του Παπανδρέου παίρνει το βάπτισμα του πυρός. Στην εξέγερση του Νοέμβρη η συλλογική ψυχική ανάταση του μαζεμένου κόσμου έξω από το κατειλημμένο Πολυτεχνείο, η αίσθηση ότι οι ίδιοι άνθρωποι είναι οι δημιουργοί της ιστορίας τους και η μέθεξη στην εξέγερση, στη γιορτή χωρίς αρχή και τέλος, τον σημαδεύουν ανεξίτηλα. Στην ιωαννιδική δικτατορία μαζί με συμμαθητές του φτιάχνει μια μικρή αντιστασιακή ομάδα.
Στη Μεταπολίτευση συμμετείχε ενεργά στο αναρχικό κίνημα της εποχής. Εξέδιδε το περιοδικό «Ο Κόκκορας που Λαλεί στο Σκοτάδι», και συμμετείχε σε αναρίθμητες επιτροπές αλληλεγγύης σε κρατουμένους και υπεράσπισης πολιτικών, κοινωνικών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το 1978-79 συμμετείχε στις αυτόνομες ομάδες και στις φοιτητικές καταλήψεις και στις αρχές της δεκαετίας του '80 πρωταγωνιστεί στην έκδοση της αναρχικής εφημερίδας «Αλληλεγγύη». Για τη δράση του επανειλημμένα έχει συλληφθεί, διωχθεί και φυλακιστεί ενώ έχει υποστεί 13 (!) κατ' οίκον έρευνες από τους κατασταλτικούς μηχανισμούς.
Το 1998 ίδρυσε τις εκδόσεις «Βιβλιοπέλαγος», έναν πολιτικοποιημένο εκδοτικό οίκο που εκδίδει ως επί το πλείστον ελληνική και ξένη λογοτεχνία, ιστορικά, οικολογικά και φεμινιστικά βιβλία καθώς και κόμιξ. Από το 2001 το «Βιβλιοπέλαγος» επεκτείνει τη δραστηριότητά του και στη διακίνηση βιβλίου διακινώντας τίτλους από δεκάδες ανεξάρτητους, προοδευτικούς και ποιοτικούς εκδοτικούς οίκους και πολιτικές συλλογικότητες, στην προσπάθεια να αναδειχθούν ζητήματα που η τηλεόραση και τα μεγαθήρια της πληροφόρησης υποβαθμίζουν.
Πολιτικά εμπνεύστηκε από τη θεωρία της κοινωνικής οικολογίας του Μάρεϊ Μπούκτσιν.
Εργαζόταν ως φυσικός ενώ παράλληλα διεύθυνε τις εκδόσεις «Βιβλιοπέλαγος» και το ομώνυμο πρακτορείο διακίνησης βιβλίου. Ήταν πατέρας δύο παιδιών.
