(γραμμένο την 20/05/2014, μετεκλογικό σποτ του Α΄ γύρου)
Την Πέμπτη, τρεις μέρες πριν τον Α’ γύρο των περιφερειακών και δημοτικών εκλογών, δέχομαι ένα τηλεφώνημα στο σπίτι. Ήταν ο πρόεδρος του συλλόγου γονέων του σχολείου της κόρης μου. Είχε την ευγένεια να μού κάνει έναν εκτενή απολογισμό της δράσης του συλλόγου τη χρονιά που κλείνει, να μου προαναγγείλει ότι θα είναι και πάλι υποψήφιος, να μου εκθέσει ένα ειδικό πρόβλημα του σχολείου για του οποίου τη λύση ο αρμόδιος δήμαρχος έδειξε χαρακτηριστική απροθυμία, σε αντίθεση με έναν δημοτικό σύμβουλο που συνέβαλε στην προώθησή του. Κατά σύμπτωση, αυτός ο πρόθυμος δημοτικός σύμβουλος ήταν τώρα υποψήφιος δήμαρχος- «ανεξάρτητος, δεν κάνω προεκλογική εκστρατεία», έσπευσε να μού διευκρινίσει ο πρόεδρος του συλλόγου, συμπληρώνοντας ωστόσο άλλη μία σύμπτωση, το γεγονός ότι στον συνδυασμό του προθύμου υποψηφίου δημάρχου ήταν υποψήφια και η σύζυγός του. Ούτε αυτό ήταν «προεκλογική εκστρατεία», «μα και να ήταν δεν υπάρχει πρόβλημα, ελεύθεροι άνθρωποι είμαστε, είναι απολύτως θεμιτό να υποστηρίζεις μια υποψηφιότητα, έτσι λειτουργεί η δημοκρατία», καθησύχασα τις τύψεις και την επιφυλακτικότητα του προέδρου. Εκ των υστέρων έμαθα ότι αυτό το αθώο προεκλογικό τηλεφώνημα έγινε στα σπίτια δεκάδων γονέων.
Πόσα τέτοια αθώα τηλεφωνήματα μπορεί να έγιναν τις παραμονές του Α΄ γύρου των εκλογών από προέδρους συλλόγων γονέων, προέδρους και μέλη ΔΣ σωματείων, επιχειρηματίες και παράγοντες των τοπικών κοινωνιών που εμπλέκονταν άμεσα ή έμμεσα στην εκλογική διαδικασία; Εκατομμύρια. Πολλά εκατομμύρια. Όπως εκατομμύρια ήταν τα φλαϊεράκια που γλίστρησαν κάτω από τις πόρτες ή τοποθετήθηκαν στα παρμπρίζ των αυτοκινήτων, κάτω από τους υαλοκαθαριστήρες, τα κουδούνια που κτυπήθηκαν για να μοιραστούν στους ενοίκους τους φυλλάδια των υποψηφίων. Χιλιάδες ήταν τα «μπανεράκια» που κοσμούσαν εκατοντάδες και χιλιάδες ιστοσελίδες και μπλογκ ενημερωτικού και μη ενδιαφέροντος, χιλιάδες ήταν και οι τηλεοπτικές ή ραδιοφωνικές εμφανίσεις υποψηφίων ιδιαίτερα στα τοπικά τηλεοπτικά κανάλια και ραδιόφωνα, που είδαν στις εκλογές μια θεόσταλτη (για την ακριβεια: Μιχελακόσταλτη) ευκαιρία ενίσχυσης των εσόδων τους με έκτακτους πόρους, και δη μαύρους και αφορολόγητους. Ο άδηλος τζίρος αυτών των εκλογών πρέπει να αποτελεί ρεκόρ στα εκλογικά χρονικά της χώρας, παρά τους τυπικά αυστηρούς περιορισμούς δαπανών. Ακόμη και οι παραπαίουσες εταιρείες δημοσκοπήσεων πρέπει να έβγαλαν αρκετά από τα σπασμένα των τελευταίων ετών, έχοντας να υπηρετήσουν τις εκλογικές αγωνίες εκατοντάδων υποψηφίων, πέρα από τις κεντρικές αγωνίες των κομμάτων. Μήπως έχετε παρατηρήσει ότι καταγράφεται κι ένα μικρό big bang στον κλάδο, όπου φύτρωσαν αρκετές νέες εταιρείες μετρήσεων;
******
Το φαινόμενο είναι παράδοξο για εποχή γενικευμένης λιτότητας και περικοπής «μη παραγωγικών δαπανών»- και η εκλογική διαδικασία είναι μια εξ ορισμού «μη παραγωγική δαπάνη», ή έτσι φαίνεται εκ πρώτης όψεως, μέχρις ότου αποδειχθεί ότι για μερικούς από τους διεκδικητές των δημοτικών και περιφερειακών θώκων είναι μια «παραγωγική επένδυση». Δεν είναι μόνο τα λιμάνια του Μαρινάκη και του Μπέου, που είναι οι πιο εμβληματικές περιπτώσεις της αδιαμεσολάβητης εμπλοκής των επιχειρηματικών λόμπι στην προσπάθεια άμεσου ελέγχου των αυτοδιοικητικών εξουσιών. Είναι και πολλά μικρά, μεσαία και μεγάλα επενδυτικά πρότζεκτ, από τα σκουπίδια μέχρι τα χιλιάδες υπό ιδιωτικοποίηση ακίνητα του ΤΑΙΠΕΔ, και από τις γεωτρήσεις των υδρογονανθράκων μέχρι τις τουριστικές «Ντίσνειλαντ» και τα mall που κινητοποίησαν ένα σημαντικό αριθμό «ανεξάρτητων» υποψηφιοτήτων επιχειρηματικής κοπής σ’ αυτές τις εκλογές.
Αλλά αυτό είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Ο όγκος όλου του παγόβουνου μπορεί να κατανοηθεί κυρίως από το γεγονός ότι ένας αριθμός υποψηφίων δημοτικών και περιφερειακών συμβούλων που προσεγγίζει τις 300.000 κινητοποιήθηκε σ’ αυτές τις εκλογές. Τόσοι αντιστοιχούν στους 1441 συνδυασμούς που διεκδίκησαν τους 325 δήμους και στους 104 συνδυασμούς που διαγκωνίστηκαν για τις 13 περιφέρειες. Ο αριθμός είναι ιλιγγιώδης για ένα εκλογικό σώμα που στην πραγματικότητα προσεγγίζει τα 7 εκατομμύρια ενεργούς ψηφοφόρους, στην καλύτερη περίπτωση. Αντιστοιχεί ένας υποψήφιος σε 25 ψηφοφόρους και η στατιστική αυτή μπορεί να αναγνωσθεί ως διεύρυνση της δημοκρατικής διαδικασίας, αλλά μπορεί να ειδωθεί και ως το αντίθετο: μια γραφειοκρατική δυσχέρανσή της. Ίσως αυτή τη φορά κατανοήθηκε καλύτερα από τους κομματικούς μηχανισμούς και από άλλους διεκδικητές της αυτοδιοικητικής εξουσίας ότι ο Καλλικράτης, πέρα από την αυταρχική συγκεντροποίηση της τοπικής διοίκησης που προκαλεί, ταυτόχρονα επιβάλλει μια πολυπρόσωπη και δαπανηρή προεκλογική δραστηριότητα. Στους μεγάλους δήμους η πληρότητα ενός συνδυασμού προϋποθέτει την εξασφάλιση εκατοντάδων υποψηφιοτήτων, ώστε να καλυφθούν όλες οι μικρότερες διοικητικές ενότητες (δημοτική ενότητα, κοινότητα, τοπικό συμβούλιο), γεγονός που, μαζί με τις δαπάνες (παράβολα, ψηφοδέλτια, καμπάνια) μπορεί να λειτουργεί και ως όρος αποκλεισμού για τις μικρότερες δυνάμεις ή για τοπικές κινήσεις και συσπειρώσεις.
*******
Παρ’ όλα αυτά, σ’ αυτές τις αυτοδιοικητικές εκλογές κάθε άλλο παρά έλειψαν οι υποψηφιότητες. Τουναντίον, εντυπωσιάζει ο πληθωρισμός υποψηφιοτήτων όχι μόνο από κάθε κοινοβουλευτικό κόμμα, αλλά ακόμη και διπλές, ανταγωνιστικές υποψηφιότητες από κάθε πολιτικό χώρο κα πλάι σ’ αυτές αρκετές «ανεξάρτητες», ανάμεσά τους κι αυτές με σαφές επιχειρηματικό, μικρο-μπερλουσκονικό πρόσημο. Κι όλοι αυτοί οι υποψήφιοι δημαρχαίοι και περιφερειάρχες κατάφεραν να βρουν και τις χιλιάδες προθύμων που απαιτούνταν για να πλαισιώσουν τον αναγκαίο αριθμό υποψηφίων συμβούλων.
Αυτός ο στρατός των δεκάδων χιλιάδων υποψηφίων συμβούλων αποτέλεσε το ιδεώδες υποκατάστατο των ημιπαράλυτων κομματικών μηχανισμών που συνήθως σήκωναν το βάρος της προεκλογικής εκστρατείας. Αυτή τη στιγμή, με εξαίρεση ίσως το ΚΚΕ και σε ένα μικρότερο βαθμό τη Χρυσή Αυγή, κανένα κόμμα, ούτε η ΝΔ, ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ, ούτε πολύ περισσότερο το διαλυμένο ΠΑΣΟΚ και τα άλλα κόμματα διαθέτουν συντεταγμένους μηχανισμούς για να στηρίξουν με ομοιόμορφο, ισόρροπο τρόπο τις ανάγκες μιας πανελλαδικής καμπάνιας, αλλά με διαφοροποιημένη ατζέντα και ανθρωπογεωγραφία από περιφέρεια σε περιφέρεια και από δήμο σε δήμο. Αυτό, λοιπόν, το κενό το κάλυψε στον πρώτο γύρο των εκλογών ο ετερόκλητος στρατός των υποψηφίων συμβούλων. Είναι απλά μαθηματικά: εάν καθένας από τους 300.000 υποψηφίους απευθύνθηκε με μερικά απλά τηλεφωνήματα στον κύκλο των συγγενών και φίλων για να τους γνωστοποιήσει και μόνο την υποψηφιότητά του, χωρίς φορτίσεις, χωρίς ιδεολογικά πρόσημα, μακριά από τα συνθήματα της κεντρικής πολιτικής, το αθώο, απολιτίκ, άχρωμο και άοσμο μήνυμά φτάνει σε μερικές δεκάδες πρόθυμων ακροατών. Ο πολλαπλασιασμός μας δίνει ένα ακροατήριο αρκετών εκατομμυρίων ψηφοφόρων, που είναι αδιανόητο ακόμη και για τον πιο ακριβό και πολυάνθρωπο μηχανισμό εκλογικής προπαγάνδας.
********
Αυτή η εμπειρική στατιστική ίσως φωτίζει, χωρίς να ελαφραίνει κιόλας, την πολιτικά συγκεχυμένη εικόνα των εκλογικών αποτελεσμάτων του πρώτου γύρου. Συνυπήρξαν σ’ αυτήν, εν ολίγοις, τα απροσδιόριστα προσωπικά (ιδιοτελή ή όχι) κίνητρα των χιλιάδων υποψηφίων συμβούλων που κατάφεραν να φέρουν στην κάλπη τους «δικούς τους», τα προφανέστερα κίνητρα των επιχειρηματικών λόμπι που επιδίωξαν αδιαμεσολάβητη εκπροσώπηση, τα «συνωμοτικά» ιδεολογικά κίνητρα της Χ.Α. που μετέτρεψε τη δημοσκοπική σιωπή των ψηφοφόρων της σε μια αριθμητική έκρηξη εντός της κάλπης, η εξαιρετική αντοχή των παραδοσιακών, οικογενειακών, κληρονομικών πολιτικών τιμαρίων (Μπακογιάννης, Τζιτζικώστας κ.α.) και φυσικά οι κεντρικές πολιτικές των κομμάτων, ιδιαίτερα της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ, μια και το ΠΑΣΟΚ επέλεξε να δοξαστεί κρυπτόμενο, δια να μη εξευτελιστεί εμφανιζόμενο. Σε ποια ποσόστωση αποτυπώνεται καθένας από αυτούς τους παράγοντες στα εκλογικά αποτελέσματα δεν είναι σαφές. Ωστόσο, η συνισταμένη όλων αυτών καταλήγει να είναι μια βαθιά συντηρητική στροφή του εκλογικού σώματος ή ένα αλλόκοτο άθροισμα από συντηρητικές επιλογές. Συντελεστές του αθροίσματος ο επιβραβευμένος νεοναζισμός της Χ.Α., η αναβίωση της πελατειακής δύναμης παλιών πολιτικών τζακιών, η καταγραφή της πελατειακής ισχύος των επιχειρηματικών λόμπι και η ανάδειξη της «απολίτικης» πελατειακής επιρροής των χιλιάδων υποψηφίων συμβούλων.
Έτσι σκορπίστηκε ο «μεγάλος θυμός».
Υ.Γ. Αν θέλουμε να μιλήσουμε για την αληθινή- και εφιαλτική- αριθμητική του πρώτου γύρου, καλύτερα να αφήσουμε στην άκρη τα τρικ των ποσοστών και της κατάταξης στο νήμα του δεύτερου γύρου και να μιλήσουμε με απόλυτους αριθμούς: σε σχέση με τις εκλογές του Ιουνίου του 2012, σε επίπεδο περιφερειών η ΝΔ έχασε τουλάχιστον 200.000 ψήφους, ο ΣΥΡΙΖΑ περίπου 400.000, το ΠΑΣΟΚ απείχε της καταγραφής, το ΚΚΕ ανέκτησε πάνω από 200.000 ψήφους που είχε χάσει μεταξύ Μαΐου και Ιουνίου 2012, αλλά ο πραγματικά μεγάλος κερδισμένος είναι η με τη βούλα νεοναζιστική Χ,Α., που κέρδισε 30.000 ψήφους πανελλαδικά, 36.000 στην Αττική και 13.000 ψήφους στην Αθήνα. Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να επιχειρηματολογήσω γιατί αυτά τα τρία τελευταία νούμερα έχουν τη μεγαλύτερη σημασία απ’ όλα τ’ άλλα.
ΚΙΜΠΙ
