Ευτυχία (αναδημοσίευση)

Της Καίτης Βασιλάκου 

Πολλά ανά τους αιώνες έχουν γραφτεί για την ευτυχία και ο άνθρωπος, μολονότι ποτέ δεν τη βρήκε, εξακολουθεί να γράφει γι’ αυτήν και να επιμένει ότι κάποτε θα τη βρει.

Ανόητη μου φαίνεται αυτή η επιμονή του και στερούμενη σοφίας, εφόσον ξέρει πολύ καλά ότι η ευτυχία είναι μια ωραία λέξη που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Ευτυχία δεν υπάρχει, υπάρχουν μόνο στιγμές ευτυχίας και τέτοιες έχουμε όλοι μας ζήσει. Αλλά παρατεταμένη, ισόβια ευτυχία δεν υπάρχει, διότι δεν προβλέπεται κάτι τέτοιο από τον Δημιουργό ή τη Φύση ή την Τυχαιότητα.

Δεν θα την αντέχαμε εξάλλου. Φανταστείτε μια παρατεταμένη αίσθηση γλύκας, όπως αυτήν που έχουμε, όταν τρώμε μια σοκολάτα. Φανταστείτε να νιώθαμε συνέχεια αυτή τη γλύκα της σοκολάτας, μέρα νύχτα, επί εβδομάδες, επί μήνες, επί χρόνια. Θα καταρρέαμε βεβαίως στο τέλος, καμιά ευχαρίστηση δεν θα νιώθαμε. Μόνο ενόχληση.

Δεν είμαστε φτιαγμένοι για να βιώνουμε την ισόβια ευτυχία, κάτι τέτοιο θα μας τρέλαινε. Επειδή η ευτυχία προκαλεί πολύ ισχυρά θετικά συναισθήματα που μπορούμε να τα αντέξουμε για λίγο. Αν κρατήσουν πολύ, θα διαλύσουν την ψυχική ισορροπία μας. 

Είμαστε φτιαγμένοι για να ζούμε ισορροπημένα. Και αυτό πρέπει να επιδιώκει κάθε φυσιολογικός άνθρωπος. Ψυχική ισορροπία σημαίνει αισθήματα ισορροπημένα, όχι ακραία. Τα ακραία τα αντέχουμε για λίγο χρόνο. Ακραία χαρά ή ακραία θλίψη, το ίδιο είναι: αν παραταθούν για πολύ, θα καταλήξουμε στον ψυχίατρο.

Αλλά ο οργανισμός μας ξέρει ευτυχώς πώς να αντιμετωπίσει τέτοιες ακρότητες: μετά από λίγο κατεβάζει αυτόματα την έντασή τους και εκείνο που μας είχε προκαλέσει μεγάλη ευτυχία ή δυστυχία, μας προκαλεί τώρα μια απλώς καλή ή κακή διάθεση. Και αργότερα δεν μας προκαλεί τίποτα, γίνεται ευχάριστη ή δυσάρεστη ανάμνηση.

Με ένα τέτοιο μηχανισμό μέσα μας που μετριάζει κάθε ακραίο μας συναίσθημα, είναι αδύνατον να βιώσουμε την ευτυχία που οραματιζόμαστε. Διότι η ευτυχία έρχεται σε πολλούς από εμάς κάποια φορά (ή και πολλές φορές), αλλά μετά μεταβάλλεται σε καθημερινότητα και δεν μας συγκινεί πια.

Έτσι πχ μια γυναίκα που προσπαθεί χρόνια να αποκτήσει παιδί και δεν τα καταφέρνει, όταν μείνει έγκυος και αργότερα γεννήσει το μωρό της, αισθάνεται πολύ βαθιά ευτυχία. Με τον καιρό η ευτυχία αυτή κατακάθεται, γίνεται μέρος της καθημερινότητάς της και μετά από χρόνια δεν της λέει και πολλά πράγματα. Και όχι μόνο αυτό. Στο τέλος το θεωρεί φυσικό ότι έχει αποχτήσει παιδί, δεν της κάνει πια και μεγάλη εντύπωση. Αυτή είναι η φυσιολογική αντίδραση του κανονικού ανθρώπου μπροστά στην ευτυχία. Αν, αντίθετα, η γυναίκα αυτή συνεχίσει να αγάλλεται και να πλέει σε πελάγη ευτυχίας και να χοροπηδά από τη χαρά της χωρίς διακοπή για τα επόμενα δέκα είκοσι χρόνια, θα λέγαμε ότι είναι τρελή. Και θα είναι.

Επομένως, όταν λέμε ότι θέλουμε την ευτυχία, απαιτούμε με παράλογο τρόπο από τη ζωή να μας δίνει συνέχεια ερεθίσματα χαράς, ώστε, όταν το προηγούμενο ευχάριστο συναίσθημα αρχίσει να μειώνεται, να έρχεται το επόμενο που θα μας προκαλέσει πάλι ακραία ευχαρίστηση. Με άλλα λόγια ζητάμε κάτι ανέφικτο, διότι η ζωή, το ξέρουμε αυτό εκ πείρας, δεν μας δίνει καθημερινά τρελές χαρές, μας δίνει ερεθίσματα χαράς από καιρού εις καιρόν (αν τα δίνει δηλαδή κι αυτά) και στο ενδιάμεσο εμείς ασχολούμαστε με την επιβίωσή μας και με την καθημερινότητά μας. 

Και φανταστείτε δηλαδή να γινόταν πραγματικότητα αυτό, να έχουμε κάθε μέρα ένα νέο λόγο για να νιώθουμε ευτυχείς. Θα καταντούσαμε στο τέλος χαζοχαρούμενοι και καμιά προκοπή δεν θα κάναμε, αφού θα καταναλώναμε το χρόνο μας σε γέλια και χαρές.

Αλλά αν ο Δημιουργός, η Φύση ή η Τυχαιότητα δεν μας έχουν φτιάξει για να ζούμε συνέχεια μες την καλή χαρά, από την άλλη μάς έχουν φτιάξει έτσι, ώστε να ζούμε ισορροπημένα, δηλαδή με ήρεμα συναισθήματα επάρκειας και ικανοποίησης. Όπως τα ζώα που, όταν είναι χορτάτα και ασφαλή, δεν είναι ευτυχισμένα, αλλά είναι ήρεμα, ικανοποιημένα και ήσυχα. Και αυτό είναι μια μορφή εφικτής ευτυχίας που μπορούμε να την έχουμε κι εμείς. Την είχαμε εξάλλου κάποτε, όταν ακόμα ήμασταν πρωτόγονοι.

Αυτά όλα τα σκέφτηκα αναλογιζόμενη τον τρόπο με τον οποίο μεγαλώνουμε τα παιδιά μας. Θέλουμε να είναι ευτυχισμένα και κάνουμε τα πάντα για να το πετύχουμε αυτό. Θέλουμε να τα βλέπουμε να χαμογελάνε, να είναι ευχαριστημένα, χαρούμενα, ενθουσιασμένα και κάνουμε ό,τι μπορούμε γι’ αυτό.

Όμως τα παιδιά δεν χρειάζεται να ξεφωνίζουν συνέχεια από χαρά για κάτι ευχάριστο που φροντίζουμε να τους συμβαίνει κάθε τρεις και λίγο. Το κυριότερο που πρέπει να μας νοιάζει είναι να τα βλέπουμε ήρεμα, ικανοποιημένα από τη ζωή τους, με ισορροπημένα συναισθήματα δηλαδή.

Επειδή μεθαύριο που θα γίνουν ενήλικες, δεν θα υπάρχουν κάποιοι που θα φροντίζουν να τα τροφοδοτούν συνέχεια με χαρές. Επειδή θα μπουν στη ζωή και θα χρειαστεί να αγωνιστούν για να βρουν τη θέση τους ανάμεσα στους άλλους. Και ίσως να αναπολούν με μελαγχολία τα παιδικά τους χρόνια, τότε που οι μεγάλοι φρόντιζαν με κάθε τρόπο να τους παρέχουν στιγμές άκρατου ενθουσιασμού και χαράς. Ίσως να σχηματίσουν για τη ζωή μια απαισιόδοξη άποψη, ότι είναι ένας στίβος όπου όλοι μάχονται εναντίον όλων και το μόνο που κυριαρχεί είναι η εχθρότητα και το μίσος.

Αλλά ξέρουμε ότι στη ζωή υπάρχουν κι άλλα πράγματα, η φιλία, η αγάπη, η συμπάθεια, η στοργή, η εκτίμηση, η συμπόνια. Όλα αυτά θα τα βρουν τα παιδιά μας, αν είναι κατάλληλα εφοδιασμένα, δηλαδή όχι μαθημένα στις τσιρίδες χαράς αλλά μεγαλωμένα στην ηρεμία, στη συναισθηματική ισορροπία και εξοικειωμένα με το αίσθημα της φυσικής ικανοποίησης που δίνει μια ζωή οικογενειακής ασφάλειας και προστασίας.

Ευτυχείς δεν θα γίνουμε ποτέ, δεν είναι στις προδιαγραφές μας. Συναισθηματικά ισορροπημένοι όμως μπορούμε να είμαστε. Αλλά επειδή αυτό δεν μας ικανοποιεί, επειδή συμπεριφερόμαστε ως εξαρτημένοι αποζητώντας μια αδιάκοπη ευτυχία, έχουμε φτιάξει, για να παρηγορηθούμε, τους μετά θάνατον παραδείσους. Εκεί σίγουρα θα είμαστε βουτηγμένοι σε αιώνια ευτυχία. Πάλι όμως έρχονται οι διανοούμενοι θεολόγοι και μας χαλούν τη συνταγή. Η ευτυχία στον παράδεισο, μας λένε, θα είναι μια διαρκής αίσθηση πληρότητας και γαλήνης.

Αλλά αυτήν μπορούμε να την έχουμε και στη γη.