Ida: στο Αυτόνομο Στέκι

προβάλλεται στο Αυτόνομο Στέκι

(Ζωοδ. Πηγής 95-97 και Ισαύρων, Εξάρχεια)

Παρασκευή 30 Γενάρη στις 20.30

με τους Αγκάτα Τσεμπουκόφσκα, Αγκάτα Κούλεζα, Νταβίντ Όγκροντνικ
Πολωνία 2013, Διάρκεια 82 λεπτά

Το κείμενο που ακολουθεί είναι δανεικό από φιλικό blog.

(Ιστορική μνήμη, ο αιωνόβιος σπόρος της Άνοιξης)

 στη χώρα του δεν θυμάμαι

κάνω δυό βήματα εμπρός και χάνομαι.

(στίχοι από παιδικό αργεντίνικο τραγούδι)

Γράφει ο Νίκος Ξυδάκης για την ταινία του Πάβελ Παβλικόφσκι: Η Ida είναι η ταινία της χρονιάς. Σφραγίζει την ευρωπαϊκή ευαισθησία όπως την σφράγισε πέρυσι η Grande Belezza του Πάολο Σορρεντίνο. Πρόκειται για ταινίες-σπουδές, που μιλούν για την ψυχή των λαών και των ανθρώπων, για την αξεδιάλυτη συνύφανση του ατομικού με το συλλογικό, για το βάρος της μνήμης και της ιστορίας, για την Ευρώπη των νεκρών και των φαντασμάτων.

Ακόμη και αν πρόσθετα τη Λευκή Κορδέλα του Χάνεκε, πάλι θα ένοιωθα πως κάτι λείπει από το παζλ της ιστορικής μνήμης όπως την έχει ως σήμερα καταγράψει το ευρωπαϊκό σινεμά. Θα αναφέρω λοιπόν τον Ήχο της Σιωπής του Μίκλος Γιάντσο* (1965). Ίσως η πρώτη ταινία που μιλά ξεκάθαρα για αυτό που θα επερχόταν τρία χρόνια μετά, την Άνοιξη της Πράγας και την αρχή της ολικής κατάρρευσης του υπαρκτού (;) σοσιαλισμού. Ο Ήχος της Σιωπής προειδοποιούσε απροκάλυπτα. Λίγα χρόνια πριν ο Ίμρε Νάγκι με την ιστορική άρνησή** του  έσωσε την αξιοπρέπεια της ηττημένης πια επανάστασης της Βουδαπέστης, ξηλώνοντας έναν κόμπο από το πουλόβερ της "ηθικής" του υπαρκτού.  

Αυτές οι τέσσερις ταινίες αφηγούνται τις πτώσεις. Ο Χάνεκε μιλά για τον φασισμό που έχει φωλιάσει μέσα μας, που έχει διαποτίσει τον κοινωνικό ιστό και δεν απομένει παρά να ξεχυθεί πάνω στο γεωγραφικό κοινό. Ο Σορρεντίνο μιλά για την πτώση της κοινωνίας του εμπορεύματος, για την ηθική του χρήματος. Για την ανάγκη επιστροφής στο λιτό της καταγωγής μας. Και ο Παβλικόφσκι δένει μεταξύ τους τις γενιές δύο εποχών, γεφυρώνει το χθες με το αύριο, φέρνει αναπόφευκτα στη μνήμη άλλες επιμέρους αφηγήσεις της ολότητας, που όλες δένουν μεταξύ τους, εγκαλώντας μας να ενδώσουμε στην ιστορική μνήμη. Εκ του προχείρου αναφέρω τις Ζωές των Άλλων, τον Μύλο και το Σταυρό και τα Σφραγισμένα Χείλη.  

Στην Ida κυριαρχεί η αναζήτηση της αλήθειας. Δύο γυναίκες μη έχοντας κάτι κοινό μεταξύ τους, αναζητούν στο παρελθόν αυτό που θα μπορούσε να τις φέρει κοντά, αυτό που θα μπορούσε να ενώσει, αυτό που θα κάλυπτε το κενό της ύπαρξής τους. Και αυτό θα το αναζητήσουν πάνω και δίπλα από τους τάφους των νεκρών. Αυτών που θα μπορούσαν να αφηγηθούν την αλήθεια. Την αλήθεια των ερειπίων του κατακερματισμού, του πολέμου. Η περιπλάνηση στο αχανές (θυμίζει το Σολάρις του Ταρκόφκι, μάλιστα το μουσικό μοτίβο που κλείνει την περιπλάνηση είναι το ίδιο με το κυρίως μουσικό θέμα του Σολάρις, J.S. Bach Cantata BWV 638 Fmin) σήμερα έχει μια πυξίδα (τη μνήμη) και έναν προορισμό (να συναντήσει τους απόντες). Το Κοινό όλων μας.

* Αύριο κλείνει ένας χρόνος από τον θάνατό του (σε ηλικία 92 ετών).

** πρόκειται για μια ιστορική λεπτομέρεια που η αφήγησή της δεν χωρά εδώ.