Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Επενδυτής την 1/6/2013
Κάποιοι μιλούν ήδη για τον «νεοκεϊνσιανό» που ξύπνησε εντός του Σόιμπλε. Οσονούπω θα δουν στη Μέρκελ μια μακρινή απόγονο της Λούξεμπουργκ, στον Ολάντ έναν Γράκχο Μπαμπέφ του 21ου αιώνα και στον Μπαρόζο τη μετενσάρκωση του «βασιλιά Λουντ», χωρίς απαραίτητα να καταστρέφει μηχανές και κομπιούτερ.Εντάξει. Όλα αυτά είναι υπερβολές, χοντροκομμένο χιούμορ. Αλλά η αλήθεια είναι πως υπάρχει κάτι παράξενο στην ατμόσφαιρα της Ευρώπης. Μια μοβ-ροζ αιθαλομίχλη ανησυχίας. Δεν μας είχαν συνηθίσει, τουλάχιστον την τελευταία τριετία, οι Ευρωπαίοι ηγέτες σε δηλώσεις ευαισθησίας για τους νέους που τους καταπίνει η ανεργία, για τον κίνδυνο να δημιουργήσουν μια χαμένη γενιά. Πολύ περισσότερο οι Γερμανοί ηγέτες, που μέχρι προ ολίγων μηνών μιλούσαν με ψυχραιμία, σχεδόν με κυνισμό για τις οδύνες που απαιτεί η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Τώρα, ο Σόιμπλε ψελλίζει χωρίς να τραυλίζει τη λέξη «επανάσταση».
Η αλήθεια είναι ότι ούτε η Ευρωζώνη ούτε η Ε.Ε. βρέθηκαν μέχρι τώρα μπροστά σε τέτοια μεγέθη ανεργίας, ιδιαίτερα νεανικής. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες βρίσκονται μπροστά σε μια αχαρτογράφητη περιοχή, με άγνωστα κοινωνικά και πολιτικά φορτία. Προφανώς κάποιες ανησυχητικές συνάψεις έχουν εντοπίσει ανάμεσα στους εξαγριωμένους νεαρούς ισλαμιστές με τις μασέτες στο Λονδίνο, τους νέους μετανάστες - πυρπολητές της Στοκχόλμης, τους σιωπηλούς νέους ανέργους της Ελλάδας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, ακόμη και στους νέους που πυκνώνουν ανυποψίαστοι τις τάξεις νεοναζιστικών μορφωμάτων σε όλη την Ευρώπη. Το δεδομένο είναι ότι ανάμεσα σε όλους αυτούς το λεγόμενο «ευρωπαϊκό ιδεώδες», που δεν υπόσχεται πια τίποτα το ιδεώδες, ξεφτίζει επικίνδυνα και ταχύτατα. Επομένως, η ευρωπαϊκή ελίτ έχει μπροστά της κυριολεκτικά μια χαμένη γενιά. Χαμένη πολιτικά, κοινωνικά και παραγωγικά.Στο παρελθόν, πριν από την ευρωπαϊκή ενοποίηση, το πρόβλημα αυτό λυνόταν δραστικά με τους πολέμους. Οι ευρωπαϊκές ολιγαρχίες, πρωτίστως η γερμανική, η γαλλική και η βρετανική, έριχναν τον περίσσιο ανθό των χωρών τους, τους νέους, στα πεδία των μαχών και καθάριζαν. 18 εκατομμύρια νεκροί στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, πάνω από 72 εκατομμύρια στον Β΄, με τη νεολαία να υπερβαίνει το ήμισυ του αιματηρού απολογισμού, έδωσαν τη ριζική λύση στα προβλήματα «κατάρτισης», «κινητικότητας», «απασχολησιμότητας» των νέων ανέργων και «χρηματοδότησης» των νέων θέσεων εργασίας. Οι χαμένες γενιές ξαναβρίσκονταν εις τα αιωνίους μονάς και οι επιζώντες γίνονταν η βάση της επανεκκίνησης της οικονομίας. Μπορεί, μάλιστα, βάσιμα να υποστηρίξει κανείς ότι ένα από τα κίνητρα της ευρωπαϊκής ενοποίησης μεταπολεμικά ήταν η έλλειψη φρέσκου εργατικού δυναμικού, ιδιαίτερα στις κεντρικές χώρες. Η ιστορία της ευρωπαϊκής ενοποίησης είναι, κατά κάποιο τρόπο, και ιστορία των τεράστιων μεταναστευτικών ρευμάτων από την περιφέρεια στο κέντρο της Ευρώπης, όπου τα κεφάλαια του Σχεδίου Μάρσαλ και της ανοικοδόμησης διψούσαν για εργατικά χέρια. Καλώς ή κακώς, αυτό εξασφάλιζε τη διαρκή μεγέθυνση των ευρωπαϊκών οικονομιών με σχεδόν πλήρη απασχόληση ή οριακή ανεργία, αύξηση μισθών, κοινωνική και πολιτική συναίνεση που μόνο στα τέλη της δεκαετίας του ’60 αμφισβητήθηκε ριζικά, και μάλιστα από μια νεολαία που κάθε άλλο παρά προοριζόταν για χαμένη γενιά.
Η συνθήκη αυτή που κρατούσε την Ευρώπη σε μια μακρόχρονη πολιτική και κοινωνική ισορροπία έχει αλλάξει ριζικά. Και δεν άλλαξε αυθόρμητα ή τυχαία. Αυτό που τρομάζει σήμερα τον «νεοκεϊνσιανό» Σόιμπλε ή τον «λουδίτη» Μπαρόζο είναι αποτέλεσμα της επιλογής τους να στρέψουν εκατοντάδες δισεκατομμύρια δημόσιας και ιδιωτικής δαπάνης από την πραγματική οικονομία στην εικονική, στη χρηματοπιστωτική. Για να κλείσουν «ειρήνη» με τις αγορές επέλεξαν τον «πόλεμο» με τις κοινωνίες. Πρωτίστως με τις νέες, χαμένες γενιές των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Η βίαιη δημοσιονομική προσαρμογή που επιβλήθηκε στις χώρες του Νότου, και όχι μόνον, είναι μέγεθος ευθέως ανάλογο με την ανεργία των νέων, που μετριέται από το μέσο 25% στην Ευρωζώνη μέχρι το εξωφρενικό 65% στην Ελλάδα.Είκοσι εκατομμύρια νέοι έως 24 ετών, με τα πτυχία και τα πιστοποιητικά υπό μάλης, περιφερόμενοι άπρακτοι και χωρίς ένα ελάχιστο σχέδιο για το μέλλον είναι ένα επικίνδυνο κοινωνικό και πολιτικό φορτίο για τις ευρωπαϊκές ηγεσίες. Αλλά, ταυτόχρονα είναι και ένας μοχλός επαναδιατύπωσης του «ευρωπαϊκού ιδεώδους». Όσοι βλέπουν τον Κέινς, τον Μαρξ ή τη Ρόζα πίσω από τη ρητορική του Σόιμπλε, του Μοσκοβισί και του Μπαρόζο καλύτερα να φορέσουν τα γυαλιά πρεσβυωπίας τους. Η ανεργία ήταν πάντα μέγεθος που επηρέαζε τη διαμόρφωση του κόστους εργασίας. Τώρα, χρησιμοποιείται επιπλέον ως μέσο κοινωνικής μηχανικής για ν’ αλλάξουν τα πάντα στην αγορά εργασίας, στις κοινωνικές σχέσεις, αλλά και στις σχέσεις ανάμεσα στις γενιές.
Το τρίπτυχο χρηματοδότηση, κατάρτιση και κινητικότητα που προβάλλεται ως πανάκεια για την απορρόφηση των νέων ανέργων στην Ευρώπη, οι τεχνικές της «απασχολησιμότητας» που είχε εισηγηθεί ο «εκσυγχρονιστής» Σημίτης και της flexicurityπου πολύ προ της κρίσης είχε υιοθετήσει η Ε.Ε. είναι ένα γιγάντιο πείραμα «κοινωνικού προγραμματισμού» της νέας γενιάς. Θυμίζει πολύ το φανταστικό «Θαυμαστό, καινούργιο κόσμο» του Άλντους Χάξλεϊ, μόνο που εδώ λείπει ο γενετικός και βιοτεχνολογικός προγραμματισμός. Ενδεχομένως δεν θα έχουμε έμβρυα του σωλήνα προορισμένα να γίνουν ηλίθιοι σκλάβοι Ε ή πανέξυπνοι επιστήμονες και τεχνικοί Α. Αλλά ίσως η ίδια η ανεργία και η μακρόχρονη, οδυνηρή παραμονή σ’ αυτήν αποδειχθεί το «φάρμακο που θα κάνει τους ανθρώπους να λατρέψουν τη δουλικότητά τους», όπως είχε προβλέψει ο ίδιος ο Χάξλεϊ. Κι αυτούς τους νέους όρους δουλικότητας διαμορφώνουν σήμερα οι ευρωπαϊκές ελίτ, εκπαιδεύοντας μια γενιά υψηλών προσόντων και ελάχιστων απαιτήσεων.Εμφανίζεται σαν κάτι φυσιολογικό, σαν ευκαιρία, σαν γενναιοδωρία. Αλλά δεν είναι. Νέοι επιστήμονες με βαρείς τίτλους σπουδών μεταναστεύουν. Άνθρωποι με υψηλή ειδίκευση και σημαντικές δεξιότητες επανακαταρτίζονται, κι αυτό μπορεί να τους ξανασυμβεί αρκετές φορές στη ζωή τους. Παίζουν στα δάκτυλα τις νέες τεχνολογίες, μιλούν δυο και τρεις γλώσσες, αφομοιώνουν ταχύτατα νέες μεθόδους και τεχνικές, αλλά μπορεί να περάσουν άπειρες εμπειρίες μαθητείας, από τον ένα κλάδο στον άλλο, από το ένα αντικείμενο στο άλλο. Θα περάσουν τουλάχιστον το ένα τρίτο του εργάσιμου βίου τους σε μια αίθουσα αναμονής, με υποαπασχόληση, mini jobs, κινητικότητα, ανασφάλεια, μισθολογική αστάθεια. Θα είναι η generation z, που θα σπρώχνει τις προηγούμενες γενιές, τις generation x και y, τη γενιά των baby boomers στην άτακτη έξοδο από την αγορά εργασίας και από την ομπρέλα ενός συστήματος κοινωνικής προστασίας όλο και χαμηλότερου επιπέδου. Η αλληλεγγύη γενεών που υποδύεται πως ζητεί από τους Ευρωπαίους ο «νεοκεϊνσιανός» Σόιμπλε και οι λοιποί «κοινωνικοί μηχανικοί» δεν είναι παρά η εγκαθίδρυση ενός ακήρυκτου, αθόρυβου κι αέναου πολέμου γενεών, με κάθε νέα γενιά να φυτοζωεί πάνω στα ερείπια της προηγούμενης.
Τώρα, αν αυτή η νέα συνθήκη «προόδου» που υπόσχεται η ευρωπαϊκή ελίτ θα σώσει τη «χαμένη γενιά» και θα αποτρέψει την «επανάστασή» της που τόσο φοβάται ο Σόιμπλε, πολύ αμφιβάλλω. Αντιθέτως, έχει όλα τα συστατικά κατακερματισμού, κοινωνικής αποδόμησης και διάλυσης της Ευρώπης.
ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ
«Αναρωτιέμαι», είπε ο Άγριος, «γιατί ενώ μπορείτε να βγάλετε από τις φιάλες ό,τι σχεδόν θέλετε, δεν τους φτιάχνετε όλους Άλφα Δύο Συν;».
Ο Μουσταφά Μοντ γέλασε. «Διότι το θέλουμε το κεφάλι μας. Πιστεύουμε στην ευτυχία και τη σταθερότητα. Μια κοινωνία με Άλφα μόνο θα ήταν σίγουρα ασταθής και δυστυχισμένη. Για φανταστείτε ένα εργοστάσιο επανδρωμένο με Άλφα, δηλαδή άτομα καλής κληρονομικότητας, αλλά όχι συγγενικά και έτσι προκαθορισμένα ώστε να μπορούν, σε συγκεκριμένα πλαίσια, να αποφασίζουν ελεύθερα και να αναλαμβάνουν ευθύνες. Φανταστείτε!».
Ο Άγριος προσπάθησε, δίχως να τα καταφέρει.
«Είναι εντελώς παράλογο. Ένας εμφιαλωμένος Άλφα με ανάλογα προκαθορισμένα εξηρτημένα αντανακλαστικά, αν είχε να κάνει την εργασία ενός Έψιλον Ημι-Ηλίθιου, θα τρελαινόταν, θα τα έσπαγε όλα. Οι Άλφα είναι κοινωνικοί μόνο όταν κάνουν την εργασία που τους αντιστοιχεί. Μόνο ένας Έψιλον μπορεί να κάνει τις θυσίες που κάνουν οι Έψιλον. Απλούστατα γιατί γι’ αυτόν δεν είναι θυσίες, Βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο των απαιτήσεων. Ο προκαθορισμός τού έθεσε την τροχιά της μελλοντικής του πορείας. Το μέλλον του είναι προδιαγεγραμμένο. Αφού βγει από τη φιάλη, ουσιαστικά παραμένει εμφιαλωμένος σε μια άλλη, αόρατα σχηματισμένη από εμβρυακές καθηλώσεις. Ο καθένας φυσικά», είπε με ύφος στοχαστικό ο Διαχειριστής, «περνάει τη ζωή του μέσα σε μια φιάλη. Μόνο που για τους Άλφα είναι αναλογικά θεόρατη. Θα υποφέραμε αν τα πλαίσια ήταν πιο περιορισμένα. Δεν γίνεται να βάλουμε στις φιάλες των κατώτερων τάξεων συνθετική σαμπάνια των ανώτερων τάξεων. Το πείραμα της Κύπρου το απέδειξε».
Άλντους Χάξλεϊ, «Ο θαυμαστός καινούργιος κόσμος»
