Τα εβραϊκά κείμενα μάς την γνωστοποιούν ως Lilith ή Lilit. Παρόμοια και η ονομασία που της αποδίδουν οι Ακκαδικές γραφές, μιας και στα ουκ ολίγα πήλινα πλακίδια τής εν λόγω γραφής, που ανευρέθηκαν στην Μεσοποταμία, αναφέρεται ως Lilitu. Στην πρώτη περίπτωση, το όνομά της ταυτίζεται με την «αιώνια νύχτα», ενώ στην δεύτερη με το «πνεύμα» εν γένει. Αναφορές στο μυθολογικό πρόσωπο της Lilith παρουσιάζονται γίνονται σταΧειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας (Qumran) και την Βίβλο, έως την Kabbalah και την ελληνο-ρωμαϊκή μυθολογία. Ωστόσο, αυτό που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι η αφήγηση της Lilith αφ’ ενός ως πρωτόπλαστης (προγενέστερης της Εύας) κι αφ΄ετέρου ως της πρώτης γυναίκας που εξεγείρεται απέναντι στην πατριαρχία, αλλά και την εξουσία εν γένει.
Όπως ήδη ανεφέρθη, το πρόσωπο της Lilith διατρέχει μεγάλο κομμάτι της εβραϊκής παράδοσης. Πιο συγκεκριμένα, στο Alphabet of Ben Sira, μια συλλογή κειμένων που σχηματοποιήθηκαν μεταξύ 8ου και 10ου αιώνα, η Lilith γίνεται η πρώτη γυναίκα του Αδάμ, η οποία μάλιστα δημιουργείται από το ίδιο χώμα με αυτόν και ταυτοχρόνως (σε αντίθεση με την Εύα που σύμφωνα με τον μύθο πλάστηκε αργότερα από το πλευρό του). Το περί ης ο λόγος μύθευμα, εμπλουτίστηκε ακόμη περισσότερο στους αιώνες που ακολούθησαν. Οι λαϊκοί συγγραφείς φθάνουν στο σημείο να παρουσιάζουν την Lilith, ως λίκνο της ανυπακοής, αρνούμενη πλήρως να συμμορφωθεί στη βούληση του συζύγου της Αδάμ. Μάλιστα, δεν δέχεται πεισματικά να τεκνοποιήσει, θεωρώντας πως ουδείς έχει δικαίωμα στο σώμα της, πέραν της ίδιας. Δεν τρέφει ερωτικά συναισθήματα για τον Αδάμ και δεν έχει κανέναν ενδοιασμό να του μιλήσει ανοιχτά γι’ αυτό. Νοιώθει ελεύθερη∙ καμία εξουσία, χθόνια ή ουράνια, δεν δύναται να την λυγίσει.
Η Lilith, λοιπόν, είναι ο παρίας στην υπόθεση Κήπος της Εδέμ και το γνωρίζει. Δεν περιμένει τον άγγελο-τιμωρό να την οδηγήσει στην έξοδο. Αντιθέτως, παίρνει μόνη την απόφαση να εγκαταλείψει το περιβάλλον του απόλυτου ελέγχου και της αποστειρωμένης μαλθακότητας, για χάριν ενός εκπεσόντα: του πρώην αρχαγγέλου Σαμαήλ, που υπήρξε επίσης ακραιφνής αρνητής της θεϊκής βούλησης. Το σμίξιμο κι ο έρωτας τους υπήρξε πηγή έμπνευσης για πλήθος καλών τεχνών τόσο στον μεσαίωνα, όσο και μεταγενέστερα, ακόμη και στις μέρες μας.
Εν τούτοις, αυτό που έχει σημασία δεν είναι τόσο ο παρών μύθος καθαυτός, όσο το κοινωνικο-πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο διαμορφώθηκε. Αν αναλογιστούμε ποια ήταν η πραγματική θέση της γυναίκας τους αιώνες τούτους, είναι βέβαιο πως θα βρεθούμε μπροστά σε μία αντίφαση. Ουδεμία αμφιβολία υπάρχει ότι μια στάση ζωής παρόμοια με αυτή της Lilith θα αποτελούσε λαβή, ακόμη και για να οδηγηθεί στην πυρά μια γυναίκα∙ ας μην λησμονούμε πως η ελευθερία στην ερωτική επαφή ήταν ανήκουστη και η υποταγή στον αφέντη-σύζυγο δεδομένη.
Γίνεται φανερό πως η ανάγκη για την δημιουργία ενός τέτοιου μύθου, εκκινήθηκε από την ακραία καταπίεση που βίωναν οι εξουσιαζόμενες μέσα στον θεοκρατική κυριαρχία του Μεσαίωνα. Το συλλογικό θυμικό, λοιπόν, σε μια εποχή που ο κάθε επίσκοπος είχε δικαίωμα ζωής και θανάτου επί των εξουσιαζομένων, γέννησε την Lilith, την ελεύθερη γυναίκα που περιφρονεί τον ίδιο τον θεό, το απόλυτο πατριαρχικό είδωλο μεγεθυμένο κι ανεστραμμένο στον ουρανό, όπως έγραφε κι ο Μπακούνιν.
Δεν είναι βέβαια τυχαίο πως η αφήγηση της Lilith απαντάται κυρίως σε εβραϊκά λαϊκά κείμενα. Ο αντισημιτισμός, όπως έχουμε αναφέρει και προγενέστερα, ήταν ήδη μια σκιώδης πραγματικότητα που διέτρεχε την Ευρώπη στο σύνολο της. Ως εκ τούτου, αν είχες την «τύχη» να γεννηθείς και γυναίκα και εβραία, η διαβίωση σου στον μεσαιωνικό κόσμο δεν θα έμοιαζε σίγουρα με περίπατο στα Ηλύσια Πεδία. Η προφορική αφήγηση εν πρώτοις κι η καταγραφή της εν συνεχεία αποτέλεσε και στην παρούσα περίπτωση μια έκφραση ελευθερίας μέσα στην μέγγενη της θεοκρατικής κυριαρχίας.
Το σύμβολο της Lilith παραμένει μια γοητευτική αλληγορία για τον αγώνα ενάντια σε κάθε μορφής καταπίεση. Η θέση που επεφύλαξαν οι περισσότερες κοινωνίες, αν όχι όλες, στην γυναίκα περιελάμβανε πάντα διακρίσεις. Είτε δούμε τις μητριαρχικές είτε τις πατριαρχικές κοινωνίες, ουσιαστικά αντιμετωπίζουμε την ίδια οπτική της επιβολής.
Ωστόσο, η Lilith μοιάζει να προέρχεται από την εποχή της κοινοτικής συμβίωσης, που αντιδρά σε όποιον ρόλο επιθυμούν οι εξουσιαστές να της αποδώσουν. Δεν γίνεται βασίλισσα εκ δεξιών του πατρός ούτε κυρίαρχος του κόσμου-κυρά των όφεων. Θέλει να ορίζει η ίδια τη ζωή και τα συναισθήματά της, να μην χωράει σε ρόλους (της γυναίκας ως σύμβολο του σεξ, ως νοικοκυράς, ως μητέρας μονοδιάστατης, επιτυχημένης στη δουλειά της, ανεξάρτητης κλπ). Μένει να θυμίζει τον καιρό, που τα χρόνια δεν κυλούσαν, γιατί δεν μετρούνταν σε κανένα ημερολόγιο ούτε έμπαινε κι άλλο νερό στα κανάλια της εξουσίας. Διατήρησε ζωντανή τη μνήμη της γυναίκας που δεν χρειαζόταν να διεκδικήσει κανέναν ρόλο, γιατί δεν τον ήθελε, δεν τον χρειαζόταν∙ αφού οι κοινότητες στις οποίες ζούσε ήξεραν να μοιράζονται τα πάντα χωρίς νόμους και δικαστές, χωρίς αφέντες και θεοκρατίες. Γεννιόταν και πέθαινε ελεύθερη.
σύντροφοι για την Αναρχική απελευθερωτική δράση
και οι στίχοι
Η σκέψη μου για σένανε
μες τη σκιά ας μένει
όμορφο όνομα Λιλήθ
γραφή μισοσβησμένη
Μάτια βαθιά σαν έβενος
γαλάζιο το κορμί σου
ποια χέρια σε καρφώσανε
στη μέση της Αβύσσου
Ζούμε άχαρες μικρές ζωές
ποια τα μάγια θα μας σβήσει
μες τα σπίτια ζούμε σιωπηλές
ποια το φόβο θα νικήσει
Παίζεις με φίλτρα μαγικά
μάγισσα της αβύσσου
μένεις μακριά απ' τη ζεστή
φωτιά του παραδείσου
Στα σκοτεινά σε ρίξανε
μα εσύ γυμνή χορεύεις
γέννα ανήκουστη τολμάς
και διχασμούς γυρεύεις
Ζούμε άχαρες μικρές ζωές
ποια τα μάγια θα μας σβήσει
μες τα σπίτια ζούμε σιωπηλές
ποια το φόβο θα νικήσει
Λουλούδι νυχτολούλουδο
μελαχρινό μου αηδόνι
φτεροκοπάς τον πόνο σου
στο σκοτεινό αλώνι
Και νιώθω τα σκιρτήματα
το φτερωτό σημάδι
δεν ονομάζω τίποτα
Λιλήθ πυκνό σκοτάδι
Ζούμε άχαρες μικρές ζωές
ποια τα μάγια θα μας σβήσει
μες τα σπίτια ζούμε σιωπηλές
ποια το φόβο θα νικήσει
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Για οποιαδήποτε πληροφορία ή ερώτηση στείλτε email στο dikaexarchion@gmail.com.