Δευτέρα 13 Αυγούστου 2018

«εκάμαμεν τζαι εμείς πολλά»

Μαύρη σελίδα στην κυπριακή ιστορία: 
Σφαγές Τουρκοκυπρίων από τον ελληνοκυπριακό φασισμό

Μια άγνωστη, για πολλούς, σελίδα της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας είναι οι σφαγές Τουρκοκυπρίων από Ελληνοκύπριους φασίστες τόσο την περίοδο των διακοινοτικών ταραχών όσο και κατά το καλοκαίρι του 1974, που αποτελούν μια από τις μαύρες σελίδες στην ιστορία του τόπου.


πηγή: Κατιούσα

Μια άγνωστη, για πολλούς Ελληνοκυπρίους, σελίδα της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας είναι οι σφαγές Τουρκοκυπρίων από Ελληνοκύπριους φασίστες τόσο την περίοδο των διακοινοτικών ταραχών όσο και κατά το καλοκαίρι του 1974. Οι περιπτώσεις της σφαγής των 126 Τ/κ [σημ.Κατ.: Τουρκοκυπρίων] γυναικόπαιδων και ηλικιωμένων από τα τρία μικρά τ/κ [σημ.Κατ.: τουρκοκυπριακά] χωριά της επαρχίας Αμμοχώστου -Μάραθα, Σανταλάρη και Αλόα- καθώς και η εκτέλεση 83 Τ/κ άοπλων αιχμαλώτων από την Τόχνη, τον Αύγουστο του 1974, από μέλη της ΕΟΚΑ Β, αποτελούν μια από τις μαύρες σελίδες στην ιστορία του τόπου μας.

Μάραθα, Αλόα, Σανταλάρης…
Αμέσως μετά την τουρκική εισβολή της 20ής Ιουλίου 1974, μέλη της ΕΟΚΑ Β από τα γύρω χωριά μπήκαν στα τρία τ/κ χωριά πυροβολώντας στον αέρα και εκφοβίζοντας. Εισέβαλαν στα σπίτια και μάζεψαν τους κατοίκους, τους οποίους μετέφεραν με λεωφορεία στο σχολείο της Περιστερωνοπηγής. Τους άντρες τους μετέφεραν αργότερα σε στρατόπεδο αιχμαλώτων στην Αμμόχωστο και στη συνέχεια στη Λεμεσό. Κατά την περίοδο μεταξύ πρώτης και δεύτερης φάσης της εισβολής, οι Ε/κ [σημ.Κατ.: Ελληνοκύπριοι] φασίστες προέβαιναν σε καθημερινές επιδρομές στα τρία χωριά, λεηλασίες, κλοπές, βιασμούς γυναικών αλλά και δολοφονίες. Με την έναρξη της δεύτερης φάσης της εισβολής, οι εοκαβητατζήδες προχώρησαν στη μαζική εκτέλεση των 126 γυναικόπαιδων και ηλικιωμένων, τους οποίους έθαψαν σε ομαδικούς τάφους που έσκαψαν με μπουλντόζες και ακολούθως κάλυψαν με σκουπίδια για να καλύψουν το έγκλημά τους.


Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Τ/κ Ασιήρ Αχμέτ από τη Μάραθα, όταν λίγες μέρες αργότερα τα τουρκικά στρατεύματα κατέλαβαν την περιοχή, το σουηδικό απόσπασμα των Ηνωμένων Εθνών έγινε μάρτυρας της αποκάλυψης του αποτρόπαιου εγκλήματος, στο χώρο του σκυβαλότοπου του χωριού: «Όταν άρχισε η εκταφή (…) είδαμε δεκάδες αποκεφαλισμένα και ακρωτηριασμένα πτώματα, κυρίως παιδιών, τα οποία είχαν σκεπαστεί μόνο με σκουπίδια. Μερικά από τα θύματα ήταν δεμένα μεταξύ τους με τέλι. Μόνο σε μια περίπτωση, μετρήσαμε δέκα άτομα δεμένα με τέλι. Μερικά από τα θύματα ήταν μισοκαμένα. Σχεδόν όλα τα αγόρια κάθε ηλικίας ήταν χωρίς κεφάλια. Μεταξύ των παιδιών που βρέθηκαν δολοφονημένα στο σκυβαλότοπο ήταν και τα έξι αδέλφια μου, η μητέρα μου, η γιαγιά και η θεία μου μαζί με τα εφτά παιδιά της». Ο Τ/κ Κιαμίλ Μέριτς, του οποίου οι δολοφόνοι σκότωσαν τη γυναίκα και τα πέντε παιδιά, δήλωσε ότι «όταν άνοιξαν τον τάφο, βρήκαν τη γυναίκα μου να κρατά το μικρότερο παιδί μας, 18 μηνών, και το μωρό μου είχε σαράντα σφαίρες στο σώμα του». Σύμφωνα με μαρτυρία του Ε/κ στρατιώτη Νίκου Γενιά (Χαραυγή, 20.7.1998), ο οποίος κατά την υποχώρηση από τον Πενταδάκτυλο πέρασε από τα τρία μαρτυρικά χωριά, «εοκαβητατζήδες με εκσκαφείς άνοιγαν λάκκους και έθαβαν τους γέρους και τα παιδιά που σκότωσαν σε αυτά τα χωριά. Μάλιστα ένας από αυτούς κομπάζοντας μάς είπε “Εμείς εκάμαμεν τη δουλειά μας…”»

Όταν τον Αύγουστο του 2009 η τ/κ εφημερίδα «Volkan» κατονόμασε 15 Ελληνοκύπριους ως τους δράστες του εγκλήματος, ο τότε Γενικός Εισαγγελέας Π. Κληρίδης ζήτησε από την Αστυνομία να συγκεντρώσει στοιχεία για εξιχνίαση της υπόθεσης. Ωστόσο οι έρευνες που ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια δεν οδήγησαν σε εξιχνίαση. Οι φονιάδες είναι μέχρι σήμερα ατιμώρητοι.

Εν ψυχρώ εκτέλεση των Τ/κ της Τόχνης
Στις 14 Αυγούστου μέλη της ΕΟΚΑ Β συνέλαβαν 84 Τ/κ άνδρες από την Τόχνη (συμπεριλαμβανομένων και 12χρονων αγοριών) και αφού κρατήθηκαν για ένα βράδυ στο ελληνικό σχολείο, τους μετέφεραν με δύο λεωφορεία στη Λεμεσό. Σύμφωνα με τον μοναδικό επιζήσαντα της Τόχνης, τον 19χρονο τότε Σουάτ Χουσέΐν, οι Τ/κ που επέβαιναν στο ένα λεωφορείο οδηγήθηκαν σε τοποθεσία κοντά στην Παλώδια, όπου εκτελέστηκαν με ριπές αυτόματων όπλων, ενώ στη συνέχεια οι Ε/κ φασίστες πυροβόλησαν στο κεφάλι όποιον ήταν ακόμα ζωντανός. Σύμφωνα με τη μαρτυρία οι εοκαβητατζήδες πυροβολούσαν τους άοπλους αιχμάλωτους επί δέκα λεπτά, αδειάζοντας και ξαναγεμίζοντας τα όπλα τους, ενώ στη σφαγή συμμετείχε και Ελλαδίτης αξιωματικός. Εκείνη τη νύχτα ο Σουάτ είδε με τα μάτια του όλα τα αγαπημένα του πρόσωπα να πέφτουν νεκρά δίπλα του. Ανάμεσά τους ήταν και ο ίδιος, ο οποίος προσποιήθηκε τον νεκρό. Προηγήθηκαν φωνές και κραυγές. «Ένας από τους εκτελεσθέντες έπεσε πάνω μου», θυμάται, λέγοντας πως συνειδητοποίησε ότι ήταν ακόμα ζωντανός μόνο όταν σταμάτησαν οι πυροβολισμοί. «Είχα κάποια τραύματα στο στήθος και τα χέρια, ενώ μια σφαίρα έξυσε το κεφάλι μου. (…) Μόλις βρήκα ευκαιρία σηκώθηκα και έτρεξα. Δεν είχα χρόνο ούτε να κλάψω». Όταν μερικούς μήνες μετά η ΟΥΝΦΙΚΥΠ προσπάθησε να διερευνήσει την υπόθεση, οι δολοφόνοι ξέθαψαν τα θύματα και τα έθαψαν στη Γεράσα. Οι επιβάτες του δεύτερου λεωφορείου εκτελέστηκαν και θάφτηκαν στην Παρεκκλησιά. Η Διερευνητική Επιτροπή για τους Αγνοουμένους εντόπισε και ταυτοποίησε σχεδόν όλα τα θύματα της Τόχνης. Οι φονιάδες της Τόχνης παραμένουν επίσης ατιμώρητοι.

Η αποκάλυψη των σφαγών είχε προκαλέσει τότε συγκλονισμό εντός και εκτός Κύπρου, ενώ φούντωσε και τη δολοφονική μανία του προελαύνοντος Αττίλα σε βάρος των Ε/κ που ξεριζώνονταν από τα χωριά τους. Πολλοί Ε/κ που είχαν αιχμαλωτιστεί από τον τούρκικο στρατό διηγούνται τα άγρια βασανιστήρια που υπέστησαν από τους Τούρκους, τα οποία παρουσιάζονταν από τους εισβολείς ως «αντίποινα» για τις σφαγές αυτές. Με άλλα λόγια, οι χουντικοί και οι εοκαβπταζήδες, αφού προσκάλεσαν -με το πραξικόπημα- τον Αττίλα, αντί να πολεμήσουν τον τούρκικο στρατό προτίμησαν να δολοφονούν αιχμαλώτους και γυναικόπαιδα στα μετόπισθεν. Την ίδια ώρα οι απλοί Ε/κ -στρατιώτες και πολίτες- πλήρωναν το τίμημα της προδοσίας.


Συγκάλυψη, διαστρέβλωση, εκμετάλλευση
Η νέα γενιά των Ε/κ ελάχιστα γνωρίζει για τα εγκλήματα της ε/κ ακροδεξιάς σε βάρος των Τ/κ. Σπάνιες φωτεινές εξαιρέσεις είναι οι περιπτώσεις που έγιναν παρουσιάσεις σε ε/κ ΜΜΕ. Οι Ε/κ εθνικιστές αρνούνται να μιλήσουν για τα εγκλήματα του φασισμού κατά των Τ/κ, προτάσσοντας το πρόσχημα ότι «έτσι απενοχοποιείται η Τουρκία για την εισβολή». Η αλήθεια είναι ότι πολλοί από όσους ενοχλούνται από τις αναφορές σε αυτές τις σφαγές συνδέονται ιδεολογικοπολιτικά, ενδεχομένως και συγγενικά -ζούμε άλλωστε σε ένα πολύ μικρό τόπο- με τους εγκληματίες, οι οποίοι μέχρι σήμερα κυκλοφορούν ελεύθεροι, ατιμώρητοι και αμετανόητοι. Όλοι αυτοί επιλέγουν να αποσιωπούν ή να σχετικοποιούν αυτά τα εγκλήματα γιατί διαλύουν τους μύθους περί «άσπιλης ελληνικής φυλής». Μάλιστα αποδίδουν ειρωνικά τη φράση «εκάμαμεν τζαι εμείς πολλά» σε όσους μιλούν για αυτές τις σφαγές, θέλοντας να τους παρουσιάσουν ως οπαδούς της συλλογικής ευθύνης ολόκληρης της ε/κ κοινότητας. Βέβαια πρόκειται για συνειδητά ψέματα διότι τουλάχιστον το ΑΚΕΛ δεν έχει πει ποτέ ότι «εκάμαμε τζαι εμείς» τέτοια εγκλήματα, αλλά το αντίθετο: «τα εκάμετε εσείς!», οι φασίστες ένθεν και ένθεν του συρματοπλέγματος. Η ευθύνη και η ντροπή ανήκει στο φασισμό και όχι στην ελληνοκυπριακή κοινότητα. Γι’ αυτό άλλωστε το ΑΚΕΛ δεν αντιπαραβάλλει με συμψηφισμό τα εγκλήματα του ελληνοκυπριακού φασισμού με αυτά του τουρκοκυπριακού φασισμού, αλλά τα αθροίζει ως τα συνολικά εγκλήματα του φασισμού κατά του κυπριακού λαού.

Παράλληλα, διαστρέβλωση υπάρχει και από τη σκοπιά της κοσμοπολίτικης φιλελεύθερης αντίληψης για το Κυπριακό, η οποία αποσπά το ζήτημα της εθνοτικής βίας στην Κύπρο από το συνολικό ιστορικοπολιτικό πλαίσιο των ξένων επεμβάσεων και σχεδιασμών στην Κύπρο, παρουσιάζοντας το Κυπριακό ως πρόβλημα μόνο -ή έστω πρωτίστως- αντίπαλων εθνικισμών. Αυτή η αντίληψη προσπερνά το γεγονός ότι το εθνικιστικό μίσος μεταξύ των δύο κοινοτήτων δεν έπεσε από τον ουρανό αλλά υποδαυλίστπκε από τον ιμπεριαλιστικό παράγοντα και τις «μητέρες πατρίδες». Ότι όλα αυτά αποτελούσαν μέρος του Νατοϊκού σχεδίου για να διχοτομηθεί το νησί και να προωθηθεί η «διπλή ένωση» με τις Νατοϊκές μητέρες πατρίδες. Αυτή η θεώρηση συμπληρώνεται με μια πολιτική αντίληψη για τη λύση του Κυπριακού που εστιάζει μόνο στην ψυχολογική συμφιλίωση των δύο κοινοτήτων, χωρίς να αναδεικνύεται ως θεμελιώδης προϋπόθεση η οριστική απαλλαγή της Κύπρου από τους ξένους στρατούς, τους εγγυητές και τους κηδεμόνες.

Η πιο εξοργιστική εκμετάλλευση των εγκλημάτων αυτών γίνεται από τους τουρκικούς σοβινιστικούς κύκλους με στόχο να αποπροσανατολίσουν από την τουρκική κατοχή τα δικά τους φοβερά εγκλήματα σε βάρος των Ε/κ αλλά και την καταπίεση που υφίσταται η τ/κ κοινότητα από την Άγκυρα. Βαθύτερος στόχος της τουρκικής σοβινιστικής προπαγάνδας είναι να πείσει ότι οι Ε/κ αποτελούν κίνδυνο για τους Τ/κ και συνεπώς ο τουρκικός στρατός θα πρέπει να παραμείνει στο νησί για να… εγγυάται την ασφάλειά τους. Και ότι όλα αυτά αποδεικνύουν τάχα ότι οι δύο κοινότητες δεν μπορούν να ζήσουν μαζί και άρα η Κύπρος πρέπει να διχοτομηθεί σε δύο ανεξάρτητα κράτη.

Η αλήθεια φωτίζει το δρόμο
Μόνο η Αριστερά και ορισμένοι άλλοι συνεπείς υπερασπιστές της ιστορικής αλήθειας επέμεναν όλα αυτά τα χρόνια -με κόστος να λοιδορούνται ως ανθέλληνες και προδότες- να υπενθυμίζουν την άβολη αλήθεια ότι εγκλήματα διαπράχθηκαν από στοιχεία και των δύο κοινοτήτων και συγκεκριμένα από την ε/κ και την τ/κ φασιστική ακροδεξιά. To ΑΚΕΛ υπενθυμίζει αυτά τα εγκλήματα και τονίζει ότι «αν δεν πούμε την αλήθεια, όλη την αλήθεια και μόνο την αλήθεια, δεν πρόκειται να ξαναχτίσουμε την εμπιστοσύνη ανάμεσα στις δύο κοινότητες». Και η αλήθεια είναι ότι στον κατάλογο της Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων της Κύπρου μαζί με τους 1.510 Ε/κ αγνοούμενους υπήρχαν και 492 Τ/κ αγνοούμενοι. Κανένας άνθρωπος με στοιχειώδη αξιοπρέπεια, ανεξάρτητα από πολιτική τοποθέτηση ή άποψη για το Κυπριακό, μπορεί να αποφεύγει ερωτήματα όπως το πώς βρέθηκαν μαζικά μέσα σε πηγάδια παιδιά Τ/κ, τα οστά των οποίων ανακαλύπτονται σήμερα.

Η αναγνώριση των εγκλημάτων αυτών ούτε δικαιολογεί ούτε σβήνει το -συνεχιζόμενο άλλωστε- άλγος της τουρκικής κατοχής ούτε τα εγκλήματα του τ/κ σοβινισμού κατά των Ε/κ. Αντίθετα, συμπληρώνει την ιστορική εικόνα του ιμπεριαλιστικού εγκλήματος που συντελέστηκε σε βάρος ολόκληρου του κυπριακού λαού. Και είναι η ιστορική αλήθεια -ακόμα και αυτή που ενοχλεί- που οδηγεί στην αλληλοκατανόηση μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Είναι η ιστορική αλήθεια -και όχι η αποφυγή των ενοχλητικών όρων ή των άβολων πτυχών της ιστορίας- που συμβάλλει στη δημιουργία στέρεου εδάφους για πραγματική συμφιλίωση των δύο κοινοτήτων η οποία πρέπει να εκφράζεται πρωτίστως ως κοινός αγώνας ενάντια στο κατοχικό και διχοτομικό στάτους κβο.

Του Γιώργου Κουκουμά (μέλος της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ)
Το άρθρο αναδημοσιεύεται από την έντυπη έκδοση της εφημερίδας Χαραυγή (Κυριακή, 12 Αυγούστου 2018) 

Δευτέρα 6 Αυγούστου 2018

Ένα πεύκο στη Νέα Μάκρη μίλησε (αναδημοσίευση)


Ένα πεύκο στη Νέα Μάκρη μίλησε 



Γεια σας. Είμαι ένα πεύκο στη Νέα Μάκρη.  Είμαι ένα είδος που κάποιοι ονομάζουν και κουκουναριά. Αλλά έχω και «διεθνή» ονομασία. Pinuspinea. 

Ζω στην οδό Λιβισίου, στην άκρη ενός πεζοδρομίου. Κάποτε τα σπίτια γύρω μου ήταν πιο χαμηλά, με αυλές. Τώρα γύρω μου έχουν «φυτρώσει» πολυκατοικίες, πιο γρήγορα απ’ ότι φύτρωσα εγώ. Κι εδώ που είμαι, βλέπω πλέον περισσότερα αυτοκίνητα παρά ανθρώπους ή δέντρα. 

Όπως είπαμε, ζω σε ένα δρόμο που λέγεται «Λιβισίου». Πλέον, έχω πατήσει τα πενήντα και ξέρω πολλά. Κάποτε και το Λιβίσι και η Μάκρη βρίσκονταν στη Μικρασία. Μετά το ’22, «μεταφέρθηκαν» εδώ. Δηλαδή δε μεταφέρθηκαν ακριβώς, φτιάχτηκαν ξανά, από το μηδέν. Όταν πρωτοήρθαν εδώ οι πρόσφυγες, σε αυτούς τους δρόμους ολόγυρά μου, βρίσκονταν μόνο κι άλλα πεύκα σαν και μένα, αδέρφια μου. Εγώ βέβαια είμαι πιο νέο, αλλά –όπως είπαμε- ξέρω την ιστορία. Τώρα πλέον κοιτάζω τριγύρω και βλέπω όλο και λιγότερα αδέρφια μου. Αλλά καταλαβαίνω. Κάπου έπρεπε να ζήσουν κι αυτοί οι άνθρωποι. Μας έλαχε να ζήσουμε μαζί… 

Ξέρω βέβαια ότι και σήμερα στη γύρω περιοχή βρίσκονται ακόμα χιλιάδες αδέρφια μου.  Είτε δυτικά προς το Διόνυσο, είτε νότια προς το Ζούμπερι, είτε βόρεια στο Μαραθώνα και στο Σχινιά, ζουν πάρα πολλά αδέρφια μου. Τόσα πολλά πεύκα που αν τα κοιτάς από μακριά χάνεται το μάτι σου στο πράσινο κι ύστερα στο γαλάζιο του Ευβοϊκού. 

Κάπως έτσι ήταν κι εκεί. Στο Μάτι. Τώρα πια ξέρω ότι είναι πολύ διαφορετικά. 
Εκείνη τη μέρα είδα τον καπνό και μύρισα εκείνη την αποπνικτική μυρωδιά. Σκέφτομαι όλους αυτούς που έφυγαν και πονάω. Τους ανθρώπους και τα αδέρφια μου… 

Τις τελευταίες μέρες έχουν ειπωθεί πολλά για τη σχέση μας με τους ανθρώπους. Γι’ αυτά θέλω να μιλήσω. Είπανε για μας τα πεύκα ότι είμαστε πολύ επικίνδυνα, κάτι σαν όπλα της φωτιάς. Ότι είμαστε «δαδιά», ανά πάσα στιγμή έτοιμα να ανάψουμε. Γράψανε μέχρι κι ότι οι Ρωμαίοι απαγόρευαν στις πόλεις τους τα πεύκα, για παν ενδεχόμενο… 

Κι έτσι να είναι-γιατί αυτή είναι η φύση μας- εμείς τι φταίμε;Τι φταίμε -αλήθεια- όταν η φωτιά χρησιμοποιεί το σώμα μας…; 

Άλλοι πάλι επαναλαμβάνουν ότι παλιά, λέει, δεν υπήρχαμε στο Μάτι. Ότι μας φυτέψανε οι παραθεριστές, όταν στην περιοχή φτιάχτηκαν εξοχικές κατοικίες. Χρησιμοποιούν μάλιστα και μια αεροφωτογραφία του ’47, που δείχνει ότι στο Μάτι υπήρχαν χωράφια και λιβάδια. Να η απόδειξη, λένε, ότι τα πεύκα ήρθαν μετά… 

Όχι, δεν λέει ψέματα η φωτογραφία. Αλλά θα είχε ενδιαφέρον να δούμε τι υπήρχε πιο πριν, πριν το ’47, και αν έμοιαζε με αυτό που έγινε μετά. Με άλλα λόγια: το να υπάρχουν πεύκα εκεί, είναι στη φύση της περιοχής. Της ευρύτερης περιοχής από τους πρόποδες της Πεντέλης μέχρι εκεί που σκάει το κύμα του Ευβοϊκού. Φυσικά, όταν η γη γινόταν καλλιεργήσιμη, δεν επέτρεπε την ανάπτυξή τους… 

Αλλά στη μετέπειτα περίοδο, ακόμα κι αν κάποιοι παραθεριστές φύτεψαν οι ίδιοι πεύκα, το πεύκο θα φύτρωνε ούτως ή άλλως. Και η απόδειξη είναι ότι υπάρχει παντού ολόγυρα. Στη Ραφήνα, στο Ζούμπερι, στο Νέο Βουτζά, σε όλη την πλαγιά του Διονύσου, στη Ραπεντώσα, στην Ανατολή, στο Μαραθώνα, στο Σχινιά… Πάνω και κάτω από τη Λεωφόρο Μαραθώνος. Το πεύκο στην περιοχή αυτή είναι, όπως λέμε, αυτοφυές. 

Εάν κάποιος πάρει ένα χέρσο οικόπεδο εδώ και το αφήσει απείραχτο, το «εγκαταλείψει» στη βλάστηση της περιοχής, εμείς τα πεύκα κάποια στιγμή, με το πέρασμα των χρόνων, θα έρθουμε…Θα μας φέρει ο άνεμος, το νερό, όλα αυτά που μεταφέρουν τους σπόρους… Η φύση έχει τους τρόπους της… 

Και βέβαια το πεύκο δεν είναι αυτοφυές μόνο στην Ανατολική Αττική, αλλά και σ’ ένα μεγάλο μέρος της Ελλάδας. 

Μ’ αυτά θέλω να πω ότι άνθρωποι, ζώα, πεύκα και άλλα δέντρα, είναι από την ίδια πλευρά. Είναι από την ίδια πλευρά και στη μεγάλη καταστροφή που έγινε εδώ. Και γενικά. Ζούμε μαζί. Μαζί μεγαλώνουμε… 

Κάτω από τη σκιά που ρίχνω εγώ και τα αδέρφια μου σε αυτά τα μέρη, τόσοι άνθρωποι έχουν ξαποστάσει, έχουν κοιμηθεί μέσα στους ήχους των τζιτζικιών, έχουν φιληθεί δίπλα στη θάλασσα, έχουν ερωτευτεί… 

Τόσα μικρά παιδάκια κάνουν εμένα και τα αδέρφια μου να γελάμε κρυφά, όταν τα αγκυλώνουν οι βελόνες μας. Αλλά και τόσο πολύ ταλαιπωρούμαστε όταν μας τραντάζει το αυγουστιάτικο μελτέμι –ιδιαίτερα δυνατό εδώ- την ίδια στιγμή που εσείς οι άνθρωποι χαίρεστε τη θάλασσα… 

Ζούμε μαζί… Αλλά βιώνουμε μαζί και τον κίνδυνο, όταν η φωτιά κατεβαίνει από το βουνό, όταν καταστρέφει τα πάντα στο διάβα της… 
Και μαζί ξαναγεννιόμαστε…Έχουν ειπωθεί τόσα για τα κουκουνάρια μας που στη διάρκεια της φωτιάς εκτινάσσονται πυρωμένα, αλλά δεν έχει ειπωθεί το άλλο, ότι το ίδιο το κουκουνάρι είναι αυτό που μπορεί να προφυλάξει το σπόρο από τη φωτιά. Όταν καίγομαι και το κουκουνάρι εκτινάσσεται, ρίχνει το σπόρο μακριά και τον μεταδίδει. Μπορεί να προφυλάξει τη ζωή δηλαδή. Κι ο σπόρος που έχει σωθεί, αργότερα, με το πέρασμα του χρόνου, θα ξαναπετάξει βλαστό.Για να γίνει το πεύκο ξανά. Και το πευκοδάσος. 

Ναι, έχω και αυτήν την ιδιότητα… Μπορεί να ξαναγεννηθώ μέσα από τις στάχτες μου… 
Στη διάρκεια της ζωής μου εδώ στη Νέα Μάκρη, παραμένω στο ίδιο σημείο και έχω δει γύρω μου να αλλάζουν πολλά… Ένα δεν έχει αλλάξει. Το ότι ζούμε μαζί με τον άνθρωπο. Κι είμαι σίγουρο ότι κι ο άνθρωπος αν το σκεφτεί, θα διαπιστώσει το ίδιο πράγμα… 

Το ζήτημα λοιπόν δεν είναι το αν,παλιότερα,στις περιοχές που κάηκαν, υπήρχαν ή δεν υπήρχαν πεύκα, υπήρχαν ή δεν υπήρχαν δέντρα. Εμείς είμαστε κομμάτι αυτού που υπήρχε και θα υπάρχει. Είμαστε κομμάτι του μεσογειακού οικοσυστήματος. 

Και μαζί, θα φανταστούμε ξανά τη ζωή μας και από εδώ και πέρα, όταν το καμένο χώμα ξαναπετάξει βλαστό… 

Το πεύκο άκουσε ο Γιώργος Διάκος 
Στη φωτογραφία εικονίζεται η οδός Λιβισίου στη Νέα Μάκρη. 


Κυριακή 5 Αυγούστου 2018

Κανένα δικαίωμα στη σιωπή (αναδημοσίευση)



Ο θάνατος υπερβαίνει τις «ερμηνείες». Γι’ αυτό ίσως μια πρώτη φυσική αντίδραση είναι η σιωπή. Χρειάζεται να σταθεί κανείς σεβαστικός απέναντι στο μη αναστρέψιμο. Να βιώσει την απώλεια, να συγκλονιστεί χωρίς δικαιολογίες, χωρίς ερμηνείες, χωρίς θυμό, χωρίς συγκατάβαση, με σκέτο πόνο. Αλλά αν δεν θέλουμε αυτός ο πόνος να αγγίξει κι άλλους, αν δεν θέλουμε να γίνει μοίρα, αν δεν θέλουμε να γίνει απελπισία με ό,τι αυτό συνεπάγεται για μια κοινωνία, τότε η επόμενη μέρα απαιτεί εξηγήσεις, απαντήσεις και σχεδιασμό για να μην ξανασυμβεί . Και παράλληλα απαιτεί στήριξη όσων έχουν πληγεί γιατί η πραγματικότητα δεν περιμένει.

Αυτές τις ημέρες ειπώθηκαν και γράφτηκαν πολλά .Δημιουργήθηκαν δύο βασικά αντίπαλες αφηγήσεις:

Η κυβερνητική αφήγηση που βασίστηκε σε δύο άξονες:
Βασική αιτία της καταστροφής είναι ο τρόπος δόμησης αποτέλεσμα παλαιότερων, διαχρονικών παραδοχών και δυσλειτουργιών σε σχέση με την περιαστική οικιστική επέκταση, και

Ειδικά στο συγκεκριμένο επρόκειτο για ένα «ασύμμετρο» το οποίο δύσκολα θα μπορούσε να προβλεφθεί και αντίστοιχα να σχεδιαστεί η αντιμετώπισή του.

Απέναντι σε αυτούς τους ισχυρισμούς αναπτύσσονται μια σειρά από αντιδράσεις απαντήσεις:

-Υπήρξε επιχειρησιακή ανετοιμότητα αλλά και ανεπάρκεια τόσο των κρατικών όσο και των κυβερνητικών παραγόντων.

-Υπήρξε υποβάθμιση στην ανάπτυξη των μέσων προστασίας, συμπεριλαμβανόμενου και του ανθρώπινου δυναμικού με πολλαπλές αιτίες μεταξύ των οποίων σημαντικότατη και αυτή των δημοσιονομικών πολιτικών των μνημονίων.

-Υπήρξε αβελτηρία, αν όχι ηθελημένη υποχώρηση σε αναγκαίες πολεοδομικές παρεμβάσεις ώστε μεταξύ άλλων να αντιμετωπιστούν και τέτοιοι κίνδυνοι.

Κάπου στο πλάϊ αυτής της κεντρικής αντιπαράθεσης αναπτύχθηκαν δύο επιχειρήματα που μετατόπισαν στο κοινωνικό, έναντι του πολιτικού τη συζήτηση.

-Σήμερα προέχει η αλληλεγγύη και η άμεση ανακούφιση των πληγέντων, η συζήτηση για τις ευθύνες μπορεί να ακολουθήσει

-Υπάρχει σοβαρό μερίδιο ευθύνης στους αυθαιρετούχους οικιστές οι οποίοι λειτουργώντας επιπόλαια και εγωιστικά δημιούργησαν μια συνθήκη παγίδα.

Από την πρόταση του Δήμου Μαραθώνα να ενταχθεί όλη η περιοχή στο σχέδιο και να «τελειώνουμε» με το Δάσος ως την πρόταση να κηρυχθεί όλη περιοχή αναδασωτέα και να «τελειώνουμε» με τους αυθαίρετους οικιστές ένας σύντομος δρόμος ανευθυνότητας και αναλγησίας.

Δεν είναι εδώ σε αυτό το κείμενο που θα δοθούν οι απαντήσεις. Οι απαντήσεις θέλουν χρόνοι, μελέτη και βούληση. Εδώ θα προσπαθήσω να θέσω τα κρίσιμα επίδικα κατά παράθεση και χωρίς αξιολογική σειρά. Την βαρύτητα του καθενός θα την βρούμε σε ένα σοβαρό πόρισμα.

Α. Η μικροιδιοκτησία και η εκμετάλλευση της γης, η αντιπαροχή και η αυθαίρετη δόμηση υπήρξε το διαχρονικό deal (μέχρι την πρόσφατη κρίση του 2008) μεταξύ κεφαλαίου και μικρομεσαίων στρωμάτων αλλά ακόμα και λαϊκών τάξεων και η δημιουργία μιας συμμαχίας, μέσω αυτής της μικρότερης ή μεγαλύτερης καλλιέργειας της αυταπάτης μιας κοινωνικής ευημερίας και προσομοίωσης πρόσβασης στο μοντέλο ζωής της αστικής τάξης. Και αν ο μικροοικιστής ικανοποίησε μια ατομική ανάγκη ή μια ναρκισσιστική προβολή κάποιοι αποκόμισαν σημαντικά κέρδη από αυτή τη διαδικασία. Μεγαλοκαταπατητές, εργολάβοι, δημόσιοι «λειτουργοί» και πολιτικές εξουσίες που οργάνωσαν και συγκάλυψαν τις καταστροφικές αυτές πρακτικές. Και ανάμεσα σ όλους αυτούς και τον μεμονωμένο οικιστή δεν υπάρχει «συμμετρία» στο έγκλημα.

Σε όλο αυτό το διάστημα οι περισσότερες από αυτές τις περιοχές είτε εντάχθηκαν στο σχέδιο, είτε εξασφάλισαν αποχαρακτηρισμό των δασικών τους τμημάτων είτε εξασφάλισαν την τακτοποίηση και μη κατεδάφιση των αυθαιρέτων με την ένταξη στους διαδοχικούς νόμους περί αυθαιρέτων με τελευταίο τον 4495/2017. Σε όλο αυτό το διάστημα οι ιδιοκτήτες πλήρωσαν πρόστιμα ένταξης και διατήρησης, δημοτικά τέλη, συνδέθηκαν «νομίμως» με τα δίκτυα. Πλήρωσαν ΕΡΤ , ΕΝΦΙΑ, φόρους μεταβίβασης. ΟΙ περιοχές αυτές έχουν μια ζωή πλέον του μισού αιώνα. Μέσα σε αυτό το διάστημα η πολιτεία (κρατικοί φορείς και κυβερνήσεις), όφειλαν να εντοπίσουν τα προβλήματα και είχαν όλα τα περιθώρια παρέμβασης. Αυτό που έλειψε ήταν η βούληση ανάληψης του πολιτικού κόστους μιας σχετικά «αντιλαϊκής» παρέμβασης. Βούληση όμως που περίσσεψε όταν από την εφαρμογή αντιλαϊκών μέτρων εξυπηρετήθηκαν άλλες δεσμεύσεις και συμφέροντα. Μια κυβέρνηση που μπορεί εύκολα να καταδικάσει σε φτώχεια χιλιάδες συνταξιούχους αναρωτιέται κανείς γιατί δεν θα μπορούσε να γκρεμίσει μερικές παράνομες μάντρες. Ας θυμηθούμε εδώ ότι όταν ψηφίστηκε ο νόμος 1337/83 που προέβλεπε κατά τη διαδικασία της ένταξης στο σχέδιο αλλά και της νομιμοποίησης εισφορά σε γή και χρήμα, σύσσωμη η αντιπολίτευση (μηδέ της αριστεράς εξαιρούμενης) κατήγγειλε την εισφορά σε γη οδηγώντας στην τελική κατάργηση του υποχρεωτικού χαρακτήρα της και στην διατήρηση του άναρχου και εξαιρετικά προβληματικού τρόπου δόμησης των εκτός σχεδίων περιοχών και των περιοχών αυθαιρέτων.

Μεγάλη η συζήτηση σήμερα για το κατά πόσον το Μάτι όταν ξεκίνησε να χτίζεται ήταν δασική η αγροτική γη. Μια συζήτηση που αφορά κυρίως τις νομικές διαστάσεις την όποιας σημερινής παρέμβασης. Αυτό που έχει ωστόσο σημασία είναι ότι το Μάτι σήμερα είναι Δάσος και μάλιστα κατοικημένο . Και θα όφειλε να έχει αυξημένες μέριμνες στον τομέα της πυροπροστασίας.

Β. Οι καταγγελίες για ελλιπή σχεδιασμό περιορισμένα μέσα, μειωμένο προσωπικό, ελλειμματική αντίδραση της πολιτικής προστασίας, ανυπαρξία ενημέρωσης και εκπαίδευσης των πολιτών, έρχονται από κάθε κατεύθυνση. Ας καταγραφούν και ας δημοσιοποιηθούν. Οι τοπικοί Δήμοι, η περιφέρεια, και οι αρμόδιοι κρατικοί φορείς έχουν ευθύνη. Ευθύνη έχει κεντρικά και η κυβέρνηση σε σχέση με το ποιες ήταν οι ενέργειες της για την αντιπυρική θωράκιση μιας χώρας με υψηλό κίνδυνο φωτιάς, η οποία μέχρι σήμερα έχει υποστεί πλήθος καταστροφές και επανειλημμένα έχει θρηνήσει ανθρώπινες ζωές. Να επισημάνουμε εδώ ότι οι σεισμοί του 1981 και 1999 στην Αθήνα προκάλεσαν σοβαρές τροποποιήσεις στους αντισεισμικούς κανονισμούς με αποτέλεσμα να διαθέτουμε σήμερα έναν ιδιαίτερα αξιόπιστο αντισεισμικό κανονισμό. Ποιες σχετικές ενέργειες ακολούθησαν αντίστοιχες καταστροφές στον τομέα της πυροπροστασίας; Ίσως γιατί θεωρούμε ότι οι δασικές πυρκαγιές που καταστρέφουν κυρίως το φυσικό περιβάλλον δεν συντελούν σε σοβαρές απώλειες, οι δε ανθρώπινες ζωές που χάνονται μέχρι σήμερα θεωρούνταν ατυχή περιστατικά.

Σε μια χώρα λοιπόν που έχει επανειλημμένα βρεθεί αντιμέτωπη με καταστροφικές πυρκαγιές δεν επιτρέπεται να μιλάμε για ασύμμετρα φαινόμενα. Η έννοια του ασύμμετρου φαινόμενου όπως εμφανίζεται σε κάθε σύστημα που χρήζει μέριμνας –προστασίας (φωτιές, πλημμύρες, σεισμοί, τροχαία ατυχήματα κλπ) δεν είναι τίποτε άλλο από υπολογισμός πιθανότητας κόστους. Αυτή η συσχέτιση είναι εγγενής στους όποιους υπολογισμούς. Τι γίνεται όμως όταν ένα ακραία νεοφιλελεύθερο σύστημα βάζει την ανθρώπινη ζωή σε δεύτερη μοίρα. Τι γίνεται όταν αναπτύσσεται μια θεωρεία που υποστηρίζει ότι το κόστος πρόληψης πρέπει να μειωθεί όταν οι στατιστικές πιθανότητες μας λένε πως συμφέρει περισσότερο το κόστος αποζημίωσης των θυμάτων;

Μετά τις φονικές πυρκαγιές της Ηλείας το 2007με τους 63 νεκρούς η πολιτεία δεν απέδωσε καμία ευθύνη. Μόνο κάποιοι από τους συγγενείς κατάφεραν μικρές καταδίκες κάποιων υπευθύνων μετά από πολύχρονους δικαστικούς αγώνες. [1]

Μικρή αλλά όχι άχρηστη υποθήκη αυτής της τραγωδίας είναι η ειδοποίηση που φθάνει σε κάθε σπίτι της περιοχής εκεί γύρω στον Απρίλιο υπενθυμίζοντας την υποχρέωση να έχεις ένα καθαρό οικόπεδο από ξερά χόρτα επί ποινή προστίμου.

Γ. «Το Μάτι θα καεί όταν ο αέρας θα κατέβει με ταχύτητα από το βουνό» αναφέρει μια οικίστρια να λέει συχνά η γιαγιά της. Το Μάτι κάηκε όπως θα καούν και άλλες περιοχές με αντίστοιχα χαρακτηριστικά αν δεν ληφθούν μέριμνες.

Η σημερινή παρέμβαση πρέπει να βασίζεται σε ένα τρίπτυχο:
-Μέριμνα για όσους έχουν πληγεί
Για μια ακόμα φορά (ας κρατήσουμε την πρόσφατη μεγαλειώδη κινητοποίηση αλληλεγγύης για τους πρόσφυγες), η κοινωνία επιδεικνύει συνοχή και ισχυρά ανακλαστικά. Πλήθος προσφορών σε είδος αλλά και σε χρόνο από τους απλούς πολίτες, αλλά και ελλειμματική οργάνωση και συντονισμός από τους θεσμικούς φορείς. Δύσκολο να τους παρακάμψεις ιδιαίτερα σε μια στιγμή που οι κάτοικοι της περιοχής κατακλύζονται από απελπισία και αντικειμενικά έχουν μεγάλη δυσκολία να αυτοοργανωθούν. Να είμαστε εκεί με εγρήγορση , κατανόηση και σεβασμό στους ανθρώπους που έχουν πληγεί είναι η μια πλευρά της αλληλεγγύης. Η άλλη πλευρά είναι να παραμείνουμε… Μέχρι την αποκατάσταση και τη δικαίωση. Ποιος άραγε θυμάται σήμερα τους πυρόπληκτους της Ηλείας. Η κρατική μέριμνα ολοκληρώθηκε με τα 3000 Ευρώ που μοιράστηκαν με ευκολία.

-Απόδοση ευθυνών
Σε κάθε συνθήκη όσο ακραία και αν είναι υπάρχουν δύο στάδια κατά τα οποία λαμβάνονται αποφάσεις σχετικά με την ασφάλεια των πολιτών. Το πρώτο αφορά την πρόληψη τόσο ως προς την μείωση της πιθανότητας να συμβεί ένα γεγονός όσο και ως προς την προετοιμασία για τη αντιμετώπισή του.

Το δεύτερο αφορά την επιχειρησιακή αντιμετώπιση του ίδιου του γεγονότος, τις αποφάσεις που λαμβάνονται και τους τρόπους που υλοποιούνται Και στα δύο στάδια είναι φανερό ότι υπάρχουν ευθύνες. Διαχρονικές αλλά και σημερινές. Πρέπει να εντοπιστούν και να αποδοθούν. Αλλιώς διαλύεται κάθε έννοια πολιτείας αν ο πολίτης αισθάνεται απόλυτα ανυπεράσπιστος απέναντι σε μείζονες κινδύνους.

-Και από σήμερα πρέπει να σχεδιαστεί το μέλλον
>Με σοβαρή καταγραφή και χαρτογράφηση της περιοχής τόσο ως προς τη εξέλιξή της στο χρόνο όσο και ως προς την κατάσταση μετά τις συνέπειες της πυρκαγιάς
>Με σεβασμό στους πληγέντες και άνοιγμα μιας ουσιαστικής συμμετοχικής διαδικασίας διαβούλευσης για το μέλλον της περιοχής.
>Με νέο σοβαρό διεπιστημονικό σχεδιασμό που θα είναι ταυτόχρονα δίκαιος ως προς τους πληγέντες, αλλά και θα εξασφαλίζει την αναδόμηση του συνολικού οικοσυστήματος της περιοχής την προστασία από μελλοντικές απειλές και την ποιότητα ζωής των οικιστών.
Και η μεθοδολογία μιας τέτοιας παρέμβασης θα πρέπει από σήμερα να εφαρμοστεί προληπτικά στις εκατοντάδες περιοχές με παρόμοια χαρακτηριστικά που ενδέχεται να βρεθούν αντιμέτωπες με τέτοιες «ασύμμετρες» απειλές.

Οι χωρικές και όχι μόνο πολιτικές στην μεταπολεμική Ελλάδα σημαδεύτηκαν από την χωρίς κανόνες υπεράσπιση της κερδοφορίας του κεφαλαίου. Η τελευταία κυβέρνηση που οδηγήθηκε να κυβερνήσει στο όνομα της αριστεράς δεν αποτέλεσε εξαίρεση. Μεγάλα τμήματα της κοινωνίας μέχρι σήμερα υπήρξαν συνένοχα, αδιάφορα, παθητικά επικριτικά. Κάποιες κριτικές φωνές ήταν σχεδόν πάντα μειοψηφικές. Σήμερα δεν υπάρχει πλέον κανένα δικαίωμα στη σιωπή.