Χρέη προς Τράπεζες και τρίτους-Πλειστηριασμοί. Τι ισχύει από 1η Γενάρη 2014

Προστασία πρώτης κατοικίας: Νομική ανάλυση του θέματος 

Μαρίας Καρούτσου Δικηγόρου Αθηνών 

mkaroutsou@yahoo.gr

Με νόμο που ψήφισε η Ελληνική Βουλή την 21η Δεκεμβρίου θεσπίζονται σαρωτικές αλλαγές στο ισχύον νομικό πλαίσιο της προστασίας της ακίνητης περιουσίας από πλειστηριασμούς για μη εξυπηρετούμενες οφειλές προς Τράπεζες και λοιπούς ιδιώτες. 

Οι νέες ρυθμίσεις, που θέτουν ιδιαίτερα αυστηρές προυποθέσεις για την προστασία της κύριας (και μόνον) κατοικίας από πλειστηριασμούς, θα ισχύσουν από την πρώτη ημέρα και για όλη τη διάρκεια του 2014 και πιθανότατα θα αποτελέσουν το μεταβατικό στάδιο για την πλήρη απελευθέρωση των πλειστηριασμών. 

Για να αντιληφθεί κανείς το εύρος των θεσμοθετούμενων αλλαγών και το ποσοστό των πολιτών και των ακινήτων που αφορούν είναι χρήσιμη η σύγκριση των νέων ρυθμίσεων με το μέχρι 31-12-2013 ισχύον καθεστώς. 

Συγκεκριμένα μέχρι την 31-12-2013 απαγορευόταν ο πλειστηριασμός: 

α) κάθε ακινήτου (πρώτη κατοικία, εξοχική κατοικία επαγγελματικό προσοδοφόρο ή μη ακίνητο) για οφειλή προς τράπεζα ύψους μέχρι 200.000 ευρώ. και 

β) του ακινήτου - που αποτελούσε την κύρια κατοικία οποιουδήποτε οφειλέτη (ακόμη και εμπόρου) για οποιοδήποτε ποσό οφειλής προς οποιονδήπουτε δανειστή πλην του Δημοσίου, εφόσον η αξία του ακινήτου δεν υπερβαίνει το προβλεπόμενο από τις ισχύουσες διατάξεις όριο αφορολόγητης απόκτησης α κατοικίας προσαυξημένο κατά 50% (πχ για άγαμο χωρίς παιδιά 200.000+50% = 300.000 ευρώ) 

Η παραπάνω προστασία θεσπίστηκε με το άρθρο 19 παρ.1 ν.3869/2010 και στην συνέχεια παρατεινόταν κάθε χρόνο με διατάξεις περιεχόμενες σε Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου που κυρωνόταν με νόμο όπως προβλέπεται, η τελευταία δε παράταση δόθηκε με το άρθρο 5 της ΠΝΠ 18/12/2012 που κυρώθηκε με το άρθρο 1 του ν.4128/2013. 

Υφίστατο δηλαδή απόλυτη προστασία της πρώτης κατοικίας για χρέη ρος ιδιώτες, για τη συντριπτική πλειοψηφία των ακινήτων, ενώ οποιοδήποτε άλλο ακίνητο δεν προστατευόταν μόνο αν η οφειλή προς Τράπεζα υπερέβαινε το ποσό των 200.000 ευρώ. 

Στο εξής και για το έτος 2014 απαγορεύονται οι πλειστηριασμοί (μόνο) εκείνου του ακινήτου το οποίο έχει δηλωθεί στην τελευταία φορολογική δήλωση του οφειλέτη ως κύρια κατοικία, υπό τις ακόλουθες, σωρρευτικά πληρούμενες, προυποθέσεις: 

1) Η αντικειμενική αξία του ακινήτου να μην υπερβαίνει τις 200.000 ευρώ. 

2) Το ετήσιο οικογενειακό (μετά την αφαίρεση φόρων και ασφαλιστικών εισφορών) εισόδημα να μην υπερβαίνει τις 35.000 ευρώ. 

3) Η συνολική αξία της κινητής (καταθέσεις, μετοχές, αυτοκίνητα, κοσμήματα, έργα τέχνης εξοπλισμός κ.λπ.) και ακίνητης περιουσίας του οφειλέτη (συμπεριλαμβανομένης και της πρώτης κατοικίας) να μην υπερβαίνει το ποσό των 270.000 ευρώ !!, εκ των οποίων οι καταθέσεις και οι μετοχές –ομόλογα θα πρέπει να είναι μικρότερες σε αξία από 15.000 ευρώ. 

4) Κατά τη διάρκεια της αναστολής του πλειστηριασμού ο οφειλέτης θα πρέπει να καταβάλλει στους δανειστές μηνιαίες δόσεις, οι οποίες κυμαίνονται από 10% επί του καθαρού οικογενειακού εισοδήματός του εισόδημα από 1 έως 15.000 ευρώ και 20% για το ποσό του εισοδήματος που θα υπερβαίνει τις 15.000. Προβλέπεται δυνατότητα μηδενικών καταβολών μόνο για τους ανέργους και αυτούς που λαμβάνουν μόνο το επίδομα ανεργίας (άνευ ετέρου οικογενειακού εισοδήματος). Η εν λόγω προΰπόθεση για τους εμπόρους και ελεύθερους επαγγελματίες προβλέπει υποχρέωση μηνιαίας καταβολής που θα αντιστοιχεί κατ ελάχιστον στο 20% της τελευταίας ενήμενης δόσης των οφειλών τους (!!!!) ανεξάρτητα δηλαδή από το εισόδημά τους. Η συγκεκριμένη ρύθμιση, ειδικά όσο αφορά τους εμπόρους και ελεύθερους επαγγελματίες εγείρει, πέρα από εύλογα ερωτηματικά για τη στόχευσή της, και έντονο προβληματισμό για την συνταγματικότητά της. Περαιτέρω, εάν δεν καταβληθούν τρεις μηνιαίες δόσεις αίρεται η απαγόρευση του πλειστηριασμού. 

5) Κατά τη διάρκεια της απαγόρευσης του πλειστηριασμού, ο οφειλέτης υποχρεούται κατ' εντολή κάθε δανείστριας τράπεζας και επί ποινή έκπτωσης από την αναστολή πλειστηριασμού να προσκομίζει εντός μηνός από τη κάθε λήψη σχετικού αιτήματος, κάθε είδους έγγραφο, δήλωση και στοιχείο που αφορά την περιουσιακή και προσωπική του κατάσταση (η αναφορά τους και μόνο ενδεικτικά στο οικείο άρθρο προκαλεί πονοκέφαλο ακόμη και στον πιο εξοικειωμένο με την γραφειοκρατία πολίτη). Η κύρωση δε της έκπτωσης από την προστασία λόγω μη έγκαιρης προσκόμισης των εν λόγω εγγράφων καθιστά την παρούσα ρύθμιση όχι απλώς αυστηρή αλλά, χωρίς υπερβολή, σαδιστική. Εξάλλου, αποδίδει στις τράπεζες λειτουργίες και δικαιώματα που προσιδιάζουν μόνο στο Κράτος, αφού τα έγγραφα που υποχρεούνται (!!) να προσκομίζουν κάθε φορά οι οφειλέτες, μέχρι τώρα, μόνο η Εφορία (και με επιφύλαξη) μπορούσε να ζητάει. 

Σε σχέση με τις υπ' αρ. 2 και 3 προΰποθέσεις θεσπίζονται ελαφρές αναπροσαρμογές των ποσών σε περιπτώσεις πολύτεκνων και αναπήρων (με ποσοστό αναπηρίας άνω του 67%) οφειλετών, ενώ σε περίπτωση που ο πρωτοφειλέτης τηρεί τις παραπάνω υποχρεώσεις και πληρεί τα παραπάνω προαπαιτούμενα δεν επισπεύδεται πλειστηριασμός κατά ακινήτου τυχόν εγγυητή για τις ίδιες οφειλές. 

Τέλος πρέπει να σημειωθεί ότι δεν προβλέπεται στις νεοεισαγόμενες ρυθμίσεις κανενός είδους «κούρεμα» ή έκπτωση των οφειλομένων ποσών προς τις τράπεζες, ούτε καν μείωση επιτοκίων, ενώ καθ όλη της διάρκεια της αναστολής τα εν λόγω οφειλόμενα τοκίζονται κανονικότατα εξασφαλίζοντας την αιώνια αδυναμία απεμπλοκής του δανειολήπτη από τα χρέη του. 

Από την πρώτη και μόνο ανάγνωση των παραπάνω ρυθμίσεων προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα ότι η αποτελεσματική προστασία ακόμη και της μοναδικής κατοικίας του μέσου νοικοκυριού καθίσταται από 1-1-2014 ιδιαίτερα δυσχερής και αμφίβολη, αφού η μη πλήρωση μίας και μόνο εκ των ανωτέρω προυποθέσεων και προαπαιτουμένων συνεπάγεται την άμεση άρση της αναστολής του πλειστηριασμού, για κάθε είδους και ύψους οφειλές. 

Παραμένει σε ισχύ το ανάχωμα της προσφυγής στις ρυθμίσεις του νόμου Κατσέλη (3869/2010) για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά, σύμφωνα με τις οποίες από την κατάθεση της αίτησης και μέχρι την έκδοση απόφασης αναστέλλονται και απαγορεύονται όλα τα καταδιωκτικά μέτρα κατά του συνόλου της περιουσίας του δανειολήπτη, εφόσον αυτός καταβάλει μέχρι την εκδίκαση μηνιαίες δόσεις που ορίζονται από τον ειρηνοδίκη με προσωρινή του απόφαση ανάλογα με τη δυνατότητα εκάστου δανειολήπτη(σε περίπτωση αδυναμίας ορίζονται μηδενικές δόσεις). 

Επίσης, σε περίπτωση θετικής απόφασης και οριστικής ένταξης στην προστασία του νόμου σώζεται οριστικά η κατοικία και παρέχεται η δυνατότητα οριστικής απεμπλοκής από τα χρέη με ενδεχόμενη διαγραφή σημαντικού ποσοστού αυτών, εφόσον τηρηθεί επιτυχώς το ορισθέν με την δικαστική απόφαση πλάνο μηνιαίων καταβολών. 

Οι ως άνω ρυθμίσεις του νόμου Κατσέλη αφορούν άτομα που δεν έχουν πτωχευτική ικανότητα, δηλαδή, εργαζόμενους στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, άνεργους, συνταξιούχους, ελεύθερους επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενους, ακόμη και μικρέμπορους, οι οποίοι βρίσκονται σε μόνιμη αδυναμία εξυπηρέτησης των ιδιωτικών χρεών τους, χωρίς δόλο, δηλαδή λόγω μείωσης των εισοδημάτων τους και δεν έχουν λάβει καινούριο δάνειο τον τελευταίο χρόνο πριν την κατάθεση της αίτησής. 

Η σχετικά ευνοΐκή για κάποιες κατηγορίες δανειοληπτών νομολογία των ειρηνοδικείων σε σχέση με τον παραπάνω νόμο, προκάλεσε την έντονη δυσαρέσκεια των Τραπεζών και έδωσε για άλλη μια φορά την ευκαιρία στην Κυβέρνηση ξεκαθαρίσει προς όλους τους αποδέκτες ότι η είσπραξη των ιδιωτικών (!!) χρεών αποτελεί ύψιστη κρατική αποστολή κορυφαίας σημασίας. 

Συγκεκριμένα στον μόλις ψηφισθέντα νόμο, πέρα από τις σχετικές με τους πλειστηριασμούς ακινήτων ρυθμίσεις, περιλαμβάνεται ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα διάταξη, σύμφωνα με την οποία συστήνεται Κυβερνητικό Συμβούλιο Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους (!), με τη συμμετοχή των Υπουργών Οικονομικών, Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας, Δικαιοσύνης, Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, το οποίο θα στοχεύει μεταξύ άλλων στη διαμόρφωση πολιτικών σχετικά με την οργάνωση ενός ολοκληρωμένου μηχανισμού διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων ιδιωτικών δανείων στην επιτάχυνση των διαδικασιών αναφορικά με τις καθυστερούμενες οφειλές, στη βελτίωση του θεσμικού πλαισίου που διέπει την αγορά ακινήτων και στην εισαγωγή των αρχών του «συνεργάσιμου δανειολήπτη» και των «εύλογων δαπανών διαβίωσης» , στοιχεία τα οποία θα «αξιοποιηθούν» και ενώπιον των Δικαστηρίων Στην αιτιολογική δε έκθεση του ως άνω νόμου σχετικά με αυτή τη ρύθμιση εκφράζεται ρητώς η επιθυμία - πίεση προς τη δικαστική εξουσία να λάβει υπόψη της το παραγόμενο έργο του ανώτατου αυτού Κυβερνητικού Οργάνου, ως σημείο αναφοράς στη δικαστική επίλυση συναφών ζητημάτων !! 

Μετά ταύτα μπορούμε νομίζω να αναπνεύσουμε με ανακούφιση, αφού ζούμε σε μία σύγχρονη αστική και φιλελεύθερη δημοκρατία με ελεύθερη αγορά, με Σύνταγμα που κατοχυρώνει, μεταξύ άλλων το δικαίωμα στην ιδιοκτησία, την ελευθερία του ατόμου, τη διάκριση των εξουσιών και πάνω απ' όλα δεν κινδυνεύουμε να έρθουν αυτοί οι Κομμουνιστές να μας πάρουν τα σπίτια....


σημείωση διαχειριστή ιστολογίου: πολλά σημεία ως προς τις προθεσμίες αλλά και τις δυνατότητες ου νόμου Κατσέλη θα πρέπει να διευκρινιστούν. Παραθέτουμε το κείμενο αυτό με κάθε επιφύλαξη.